اختلال یادگیری یکی از بیماری‌های عصبی است که لزوما بر میزان هوش کودک دلالت ندارد. این بیماری بر فرآیند دریافت، ارسال و پردازش اطلاعات تاثیر منفی می‌گذارد و افراد را از انجام درست و بی‌نقص آن ناتوان می‌کند. اختلال در یادگیری چالش بزرگی در مسیر رشد تحصیلی و البته اجتماعی کودک خواهد بود. به همین خاطر لازم است با علائم و علل بروز این بیماری بیشتر آشنا شوید. تا انتهای این بخش همراه ما باشید تا درک کامل و دقیقی از این اختلال پیدا کنید.
اختلال یادگیری چیست؟
اختلال یادگیری (Learning Disability) به مشکلاتی در توانایی مغز برای دریافت، پردازش، تحلیل یا ذخیره اطلاعات اشاره دارد. این بیماری وجود آسیب در فرآیند روانشناختی را نشان می‌دهد که از درک یا استفاده آموزش‌های جدید در زمینه خواندن، نوشتن، فهم ریاضیات، صحبت کردن و گوش دادن جلوگیری می‌کند.
هر چند که با پیشرفت‌های بزرگ در زمینه مسائل روانشناختی و رشد کودکان همچنان درمان قطعی و کاملی برای این اختلال وجود ندارد، اما تشخیص زودهنگام و اقدامات پزشکی مناسب سرعت و تاثیرات این بیماری را تا حد زیادی کاهش خواهد داد.
انواع اختلالات یادگیری
قبل‌تر درباره اختلال در یادگیری چیست بیشتر مطالعه کردیم، اما همیشه شناخت انواع مدل‌های یک مسئله ما را در درک بهتر و بیشتر مفاهیم یاری خواهد کرد. در این بخش قصد داریم انواع اختلال یادگیری را بررسی و نشانه‌های هر کدام را مطرح کنیم.
نارسا خوانی (Dyslexia)
نارساخوانی یکی از انواع اختلال های یادگیری است. این اختلال زمانی به وجود می‌آید که کودک در درک رابطه و بیان صداها، حروف کلمات و شکل کلی کلمات ناتوان باشد. نارساخوانی معمولا بسیار شایع است و حدود 85% کودکان دچار اختلال با آن درگیر هستند. برخی از نشانه‌های این نوع از اختلال شامل اشتباه در ترتیب حروف، خواندن کند و نادرست، عدم مهارت عمومی در استفاده از واژگان و مشکل در به خاطر سپردن کلمات جدید می‌باشد.
نارسا نویسی (Dysgraphia)
یکی دیگر از انواع اختلالات یادگیری، اختلال نارسا‌نویسی است. همانطور که از اسم این بیماری مشخص است، کودکان در نوشتن درست کلمات، فاصله‌گذاری بین حروف و حتی گرفتن مداد مشکل خواهند داشت. معمولا این کودکان نمی‌توانند آنچه در ذهن خود دارند را به خوبی روی کاغذ بیاورند.
اختلال ریاضی (Dyscalculia)
اختلال یادگیری خاص دیگری که متاسفانه دیرتر از سایر اختلال‌ها تشخیص داده می‌شود، اختلال ریاضی است. این نوع از اختلال به درک ضعیف مفهوم اعداد و ناتوانی کودک در بکار گیری روش‌های ریاضی برای حل مسائل اشاره می‌کند.
اختلال پردازش شنوایی
بخش مهمی از درک و فهم کودکان از محیط اطراف، با شنوایی حاصل می‌شود. اگر کودکان نتوانند درک و تفسیر درستی از صداهای اطراف داشته باشند و یا نتوانند به خوبی تمایز بین صداهای موجود را تشخیص دهند، احتمالا دچار اختلال اختلال در یادگیری شنوایی باشد.
اختلال پردازش دیداری
اختلالات یادگیری کودک حتی وارد دایره دید کودکان هم می‌شود. به همین سبب معمولا زمانی که کودک از ایجاد هماهنگی میان چشم و دست ناتوان باشد و یا در تشخیص تفاوت‌ها و شباهت‌ها مشکل داشته باشد، گفته می‌شود که احتمالا با اختلال پردازش دیداری مواجه است. استفاده از ابزارهای آموزشی بصری و تمرینات خاص می‌تواند به بهبود این مهارت‌ها کمک کند.
اختلال یادگیری غیر کلامی (Nonverbal learning disorder)
بخشی از توانایی‌های شناختی کودک خارج از بحث خواندن و نوشتن تعریف می‌شود. اختلال یادگیری غیر کلامی به اختلال و ناتوانی کودک در مهارت‌های اجتماعی، درک نشانه‌های غیرکلامی و هماهنگی حرکتی اشاره دارد. معمولا کودکان درگیر این اختلال از درک و بکارگیری ایده‌ها و مفاهیم جدید در جای درست دچار مشکل هستند. از آنجایی که کودکان درگیر این اختلال معمولا در دایره واژگان بسیار قوی هستند، پزشکان این اختلال را دیرتر تشخیص می‌دهند.
علائم و نشانه‌های اختلال یادگیری کودکان
همانطور که در تعریف اختلال یادگیری گفتیم، تشخیص زودهنگام اختلالات یادگیری برای مداخله موثر حیاتی است. بسیاری از علائم به یکدیگر مرتبط هستند. به طور مثال زمانی که کودک نتواند به خوبی بشنود، احتمالا در درک و توجه دچار مشکل شود؛ و یا زمانی که کودک به درستی حرکت نکند، به مرور هماهنگی چشم و دست و انجام حرکات ظریف برای او دشوار خواهد شد. برخی از علائم رایج عبارتند از:
- مشکل در یادگیری خواندن، نوشتن یا ریاضی: این اختلال توسط والدین هم قابل کشف است. اگر کودک را پیش از سن 7 سالگی در محیط‌های آموزشی قرار دادید و کودک حتی پس از چند ماه تلاش، کمتر از حد معمولا توانایی پیدا کرد، ممکن است دچار انواع اختلال یادگیری کودکان باشد.
- حافظه ضعیف و مشکل در به خاطر سپردن اطلاعات: پیشتر در تعریف اختلالات یادگیری کودکان چیست به این مسئله اشاره کردیم که اصلا ذات این بیماری به عدم توانایی در درک و پردازش اطلاعات اشاره دارد. حافظه ضعیف یکی از علائم رایج در این اختلال است.
- مشکلات در تمرکز و توجه: معمولا کودکان اختلال یادگیری سطح تمرکز و توجه پایینی دارند. تصور کنید که در زمان شنیدن صدا و یا دیدن یک متن نتوانید به درستی مفهوم و رابطه منطقی بین حروف را تشخیص دهید؛ در این حالت تمرکز و توجه بسیار سخت می‌شود.
- دشواری در پیروی از دستورالعمل‌ها: کودک نمی‌تواند مراحل چندگانه یک کار را به‌درستی دنبال کند.
- مشکلات در مهارت‌های حرکتی ظریف: اختلال یادگیری از انجام حرکاتی که نیازمند عضلات و حرکات انگشتان دست هستند، جلوگیری می‌کند. بستن دکمه لباس، بستن بند کفش، استفاده از قیچی یا نوشتن خصوصا در کودکانی که دچار دیسپراکسی (dyspraxia) یا همان اختلال حرکتی هستند، بیشتر دیده می‌شود.
علل بروز اختلالات یادگیری
برخی از عوامل وجود دارند که احتمالا بروز این نوع اختلال را تا حد زیادی افزایش می‌دهند. این عوامل شامل:
- عوامل ژنتیکی و وراثتی: سابقه خانوادگی اختلالات یادگیری کودکان می‌تواند احتمال اینکه فرزندان آن خانواده دچار بیماری شوند را افزایش دهد. درنتیجه اگر همچین شرایطی در خانواده دارید، نسبت به علائم آن هوشیار باشید.
- مشکلات دوران بارداری و زایمان مانند زایمان زودرس یا وزن کم هنگام تولد: زمانی که کودک به درستی و کامل در رحم مادر دوره رشد خود را طی نکند و یا در زمان پیش از تولد در معرض الکل و مواد مخدر قرار بگیرد، احتمال دارد دچار اختلال یادگیری عمومی شود.
- آسیب‌های مغزی یا عصبی: اگر بخشی از مغز که مسئول انجام وظایفی مانند دریافت و پردازش اطلاعات است آسیب ببیند، احتمالا سایر حلقه‌های یادگیری کودک نیز با مشکل مواجه خواهد شد. به همین خاطر تا زمانی که هنوز جسم کودک کامل نشده است، کودکان به هیچ عنوان نباید در معرض آسیب‌های جسمی و مغزی شوند. حتی ضربه کوچک به بخش مهمی از مغز، تمام آینده یادگیری و رشدی کودک را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
- قرار گرفتن در معرض سموم محیطی: همانطور که می‌دانید، هر آنچه که در اطراف ما وجود دارد، به نوعی در فرآیند رشد و یادگیری ما موثر خواهد بود. به همین خاطر از قرار گرفتن کودک در معرض سموم و مواد شیمیایی سنگین مانند سرب باید خودداری کنید. این موارد عملکرد مغز را مختل می‌کنند.
- عوامل روانی و عاطفی: هر چیزی که در کودکی برای ما اتفاق می‌افتد، بالاخره نقشی در بزرگسالی ما خواهد داشت. استرس شدید، بد‌رفتاری یا بی‌توجهی در دوران کودکی می‌تواند رشد شناختی کودک را مختل کند. به همین خاطر حمایت عاطفی کودک در سنین ابتدایی زندگی بسیار مهم است.
بخشی از مواردی که به عنوان دلایل و علل ایجاد انواع اختلال یادگیری در کودکان نام بردیم، با کنترل مادران و مربیان مهد قابل پیشگیری هستند. درنتیجه از زمانی که باردار می‌شوید و تا وقتی کودک شما به سن 10 الی 12 سال می‌رسد، باید درباره هر رفتاری که با او دارید سنجیده عمل کنید.
یکی از بهترین کارها برای افزایش اطلاعات در این زمینه، مطالعه مقالات مرتبط با تشخیص و درمان اختلالات یادگیری در کودکان است که بسیار کاربردی و آموزنده خواهد بود.
مراقبت از کودکان در این سنین، خصوصا سنین ابتدایی زندگی، باید با دقت خوبی صورت بگیرد. البته منظور دفت وسواس‌گونه نیست. توجه داشته باشید که جسم و مغز کودک در سلامت کامل قرار داشته باشند و همچنین در معرض مواد سمی مانند سرب و الکل قرار نگیرند.
تمایز اختلال یادگیری با سایر مشکلات مشابه
مهم است که اختلالات یادگیری را از سایر مشکلات مشابه متمایز کنیم زیرا معمولا هر یک از این بیماری‌ها راه و روش درمانی مخصوص خود را دارند. هر چند که ممکن است بخشی از مسیر درمان این بیماری‌ها شبیه به هم باشند، اما نهایتا رویکرد هر کدام متفاوت خواهد بود.
ناتوانی ذهنی و اختلال یادگیری
اولین موردی که در بسیاری از مواقع با اختلال های یادگیری اشتباه گرفته می‌شود، ناتوانی ذهنی است. ناتوانی ذهنی به اختلال رشدی عصبی گفته می‌شود که بر روی بعد اجتماعی و شناختی کودک به صورت همزمان تاثیر دارد. این در حالی است که اختلال یادگیری به معنای هوش پایین نیست و بر روی یک مهارت تحصیلی خاص مانند یادگیری ریاضی و یا اختلال در خواندن و نوشتن دلالت دارد. در یک کلام سطح پایین IQ ارتباطی با وجود اختلال یادگیری ندارد.
تمایز اختلال یادگیری از مشکلات توجه و بیش‌فعالی (ADHD)
بیش‌فعالی (ADHD) به عدم توانایی در مدیریت و تمرکز اشاره دارد. توجه داشته باشید که بعضا برخی از انواع اختلالات یادگیری باعث عدم تمرکز و مدیریت دشوار می‌شوند، اما این عدم تمرکز ناشی از یک آسیب در تحصیل به مهارتی مانند شنید، خواندن و یا نوشتن خواهد بود. همچنین معمولا کودکان بیش فعال نمی‌توانند روی یک کار به خوبی تمرکز کنند؛ این مسئله به این معنا نیست که در یادگیری مهارت ناتوان هستند.
تفاوت اختلال یادگیری با مشکلات بینایی یا شنوایی
دقت کنید که ممکن است این دو نوع مشکل همزمان با هم در کودک وجود داشته باشند، اما هیچوقت یکی باعث دیگری نمی‌شود. منظور این است که در اختلال یادگیری بخشی از مغز فرد به درستی کار نمی‌کند و اطلاعات به خوبی پردازش نمی‌شوند اما در مشکلات بینایی یا شنوایی خود جسم و عضو بدن با مشکل مواجه است.
نتیجه‌گیری
اختلال در یادگیری کودکان معمولا تاثیر عمیقی بر روی آینده تحصیلی و اجتماعی کودکان دارد. این اختلالات فرآیند جامعه‌پذیری کودک را هم با مشکل روبه‌رو می‌کند. طبیعتا زمانی که کودک درک درست و ایده کاملی از محیط اطراف نداشته باشد، نمی‌تواند به درستی با دیگران ارتباط بگیرد.
اما خبر خوب این است که با تشخیص زودهنگام، مداخلات مناسب و حمایت مستمر از سوی والدین و مربیان، می‌توان به کودکان کمک کرد. این بیماری‌ها اگر به درستی تشخیص داده شوند و رویکرد درمانی مناسبی برای آن‌ها اتخاذ شود، تا حد زیادی قابل کنترل خواهند بود. کما اینکه تجربه کیس‌های قبلی این مسئله را نشان می‌دهد.
پس اگر نظر و کامنتی در این زمینه دارید و یا با کودکان دارای اختلال یادگیری ارتباط داشتید، حتما در بخش نظرات ما را از تجربیات خود آگاه کنید. آگاهی و آموزش مستمر خصوصا در اطلاع از عوامل محیطی ایجاد کننده اختلال، نجات دهنده جامعه خواهد بود.
۲ پاسخ
چیدمان مطالب خیلی باحاله.
از خوندنشون کیف میکنه.
خدا قوت به جناب دکتر محمدی نیا
امیدوارم همیشه بدرخشید ،موفق وموید باشید.