-دکتر بازیها

دسته بندی مقالات

دسته‌ها

اختلال یادگیری خاص یک چالش عصبی-رشدی است که بر توانایی‌های تحصیلی کودکان تاثیر می‌گذارد. این اختلال می‌تواند در خواندن، نوشتن، ریاضیات یا ترکیبی از این مهارت‌ها بروز کند و منجر به افت عملکرد تحصیلی و کاهش اعتماد به نفس در کودکان با اختلال یادگیری خاص شود. تشخیص زودهنگام این اختلال برای والدین از اهمیت بسزایی برخوردار است، زیرا مداخلات آموزشی و حمایتی به موقع می‌تواند به این کودکان کمک کند تا بر چالش‌های خود غلبه کرده و به پتانسیل کامل خود دست یابند. والدین با آگاهی از نشانه‌های اختلال یادگیری ویژه می‌توانند به سرعت به دنبال ارزیابی تخصصی و دریافت راهنمایی‌های لازم باشند.

هدف این مقاله، ارائه راهنمایی به والدین برای شناخت و حمایت از کودکانی است که با اختلال یادگیری خاص دست و پنجه نرم می‌کنند.

 

اختلال یادگیری خاص چیست؟

اختلال یادگیری خاص چیست؟ اختلال یادگیری خاص، بر اساس DSM-5، یک اختلال عصبی-رشدی تعریف می‌شود که در آن فرد در کسب و استفاده از مهارت‌های تحصیلی مانند خواندن، نوشتن یا ریاضیات، به طور قابل توجهی پایین‌تر از حد انتظار برای سن، تحصیلات و هوش خود عمل می‌کند. این اختلال با مشکلات یادگیری عمومی یا ناتوانی ذهنی تفاوت دارد؛ زیرا در اختلال یادگیری خاص، هوش فرد در محدوده نرمال یا بالاتر قرار دارد.

این اختلال به دلیل تفاوت در نحوه پردازش اطلاعات در مغز رخ می‌دهد و ارتباطی با سطح هوش ندارد. نشانه‌های اختلال یادگیری خاص می‌تواند شامل مشکل در خواندن (دیسلکسی)، نوشتن (دیسگرافی) یا ریاضیات (دیسکلکولیا) باشد. مهم است که تشخیص اختلال یادگیری خاص به موقع انجام شود. انواع اختلال یادگیری خاص بر اساس مهارت‌های درگیر، متفاوت است. تفاوت اختلال یادگیری خاص با بیش‌فعالی نیز در علت‌شناسی و تمرکز اختلال است. تاثیرات بلندمدت این اختلال بر عملکرد تحصیلی می‌تواند شامل کاهش اعتماد به نفس، اضطراب و افسردگی باشد، اما با مداخلات مناسب، این تاثیرات کاهش خواهد یافت.

 

نشانه‌های اختلال یادگیری خاص در کودکان

اختلال یادگیری خاص، معضلی است که در کودکان، خود را به اشکال گوناگون نمایان می‌سازد. در دوران پیش‌دبستانی، نشانه‌ها ممکن است به صورت تاخیر در گفتار یا مشکل در تشخیص حروف و اعداد بروز کند. در دبستان، مشکلات در خواندن (کندخوانی، اشتباه در تلفظ و ضعف در درک مطلب)، نوشتن (دست‌خط بد، اشتباهات املایی و مشکل در سازمان‌دهی افکار) و ریاضی (دشواری در درک اعداد، حل مسئله و حفظ جدول ضرب) آشکارتر می‌شوند. در دوره راهنمایی نیز، این مشکلات ادامه یافته و خود را در قالب افت تحصیلی و ناتوانی در انجام تکالیف پیچیده‌تر نشان می‌دهند.

نشانه‌های عاطفی و رفتاری از جمله کاهش اعتماد به نفس و اجتناب از تکالیف نیز از تبعات این اختلال است. مهم است به این نکته توجه شود که تفاوت اختلال یادگیری خاص و عقب‌ماندگی ذهنی در این است که کودکان مبتلا به اختلال یادگیری، هوش نرمال یا بالاتری دارند اما در یک یا چند زمینه خاص، با مشکل مواجه هستند.

 

اختلال یادگیری خاص

 

انواع اختلال یادگیری خاص

سه نوع اصلی از ناتوانی یادگیری خاص وجود دارد که عبارت‌اند از نارساخوانی، نارسانویسی و نارسایی محاسباتی.

نارساخوانی (Dyslexia) به مشکلات یادگیری خاص در خواندن و تشخیص کلمات گفته می‌شود. کودکان مبتلا به نارساخوانی ممکن است در تشخیص صداها، رمزگشایی لغات و درک مطلب با مشکل مواجه شوند. نارسانویسی (Dysgraphia) اختلالی است که با دشواری در نوشتن، املا و سازماندهی متن خود را نشان می‌دهد. Specific learning disorder می‌تواند به صورت ضعف در دست‌خط، مشکلات در بیان افکار به صورت کتبی و اشتباهات املایی بروز کند. نارسایی محاسباتی (Dyscalculia) یا نارسایی در یادگیری ریاضی یا خواندن، چالش‌هایی را در درک مفاهیم ریاضی و انجام محاسبات به همراه دارد. کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است در درک اعداد، مفاهیم اندازه گیری و حل مسائل ریاضی با مشکل مواجه شوند.

هر یک از این انواع اختلال یادگیری خاص، تاثیرات متفاوتی بر زندگی روزمره کودک دارد. نارساخوانی می‌تواند اعتماد به نفس کودک را در مدرسه و اجتماع کاهش دهد، نارسانویسی بر انجام تکالیف و ارتباطات کتبی تاثیر گذاشته و نارسایی محاسباتی نیز می‌تواند در زندگی روزمره و تصمیم گیری‌های مالی مشکلاتی ایجاد کند.

 

تفاوت اختلال یادگیری خاص با سایر اختلالات

اختلال یادگیری خاص با سایر اختلالات، تفاوت‌های اساسی دارد که تشخیص افتراقی را ضروری می‌سازد. این اختلال، برخلاف بیش‌فعالی (ADHD)، ریشه در مشکلات پردازش اطلاعات دارد، نه نقص توجه و تکانشگری. در مقابل عقب‌ماندگی ذهنی که با محدودیت‌های کلی شناختی همراه است، فرد مبتلا به اختلال یادگیری خاص از هوش طبیعی برخوردار خواهد بود. همچنین، فقدان نشانه‌های عصبی یا حسی، آن را از اوتیسم و مشکلات حسی متمایز می‌کند.

تشخیص افتراقی اهمیت بسزایی دارد. برای مثال، اختلال خاص در خواندن (Dyslexia) نیازمند مداخلات متفاوتی نسبت به اختلالات تمرکز است. به همین ترتیب، راهبردهای آموزشی برای اختلال خاص در نوشتن (Dysgraphia) با روش‌های مورد استفاده برای درمان مشکلات حسی تفاوت دارند. تشخیص صحیح اختلال خاص در ریاضی (Dyscalculia)، امکان ارائه حمایت‌های هدفمند و متناسب با نیازهای فردی را فراهم می‌سازد. این تشخیص، کلید توانمندسازی افراد مبتلا به اختلال یادگیری خاص برای دستیابی به پتانسیل کامل خود است.

اختلال یادگیری خاص

 

چگونه اختلال یادگیری خاص تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص اختلال یادگیری خاص فرآیندی که نیازمند ارزیابی دقیق توسط متخصصین، اعم از روانشناسان و روانپزشکان اطفال، خواهد بود. اهمیت ارزیابی تخصصی در این است که متخصصین قادرند با استفاده از روش‌های گوناگون، ابعاد مختلف مشکل را بررسی کنند. این روش‌ها شامل مشاهده رفتار دانش‌آموز، مصاحبه با والدین و معلمان و انجام تست‌های استاندارد مانند آزمون‌های پیشرفت تحصیلی است.

معلمان نیز در شناسایی اولیه مشکلات یادگیری نقش بسزایی دارند، چرا که آن‌ها شاهد عملکرد روزانه دانش‌آموز در محیط آموزشی هستند. با این حال، تشخیص قطعی اختلال یادگیری خاص محدودیت‌هایی دارد. از جمله این محدودیت‌ها می‌توان به فقدان شاخص‌های زیستی یا تست‌های عصبی مشخص برای تشخیص اختلال یادگیری خاص اشاره کرد. به علاوه، ناتوانی تحصیلی خاص باید از سایر علل مشکلات یادگیری متمایز شود. تشخیص زودهنگام اختلالات یادگیری تشخیص‌پذیر و مداخلات مناسب، تاثیر بسزایی در بهبود عملکرد تحصیلی و کیفیت زندگی افراد مبتلا دارد.

 

رویکردهای حمایتی و درمانی برای کودکان با اختلال یادگیری خاص

اختلال یادگیری خاص، چالشی مهم در دوران کودکی است که نیازمند رویکردهای حمایتی و درمانی جامع و هدفمند است.

  •         هسته اصلی درمان، برنامه‌های آموزشی فردی (IEP) است که بر اساس نیازهای خاص هر کودک طراحی می‌شود. تکنیک‌های تدریس خاص، مانند رویکردهای چندحسی، نیز در این زمینه موثر هستند.
  •         کاردرمانی و گفتاردرمانی می‌توانند در رفع مشکلات مرتبط با اختلال یادگیری خاص، مانند مشکلات حرکتی و زبانی، نقش مهمی ایفا کنند.
  •         ایجاد محیطی حمایتی و تقویت اعتماد به نفس کودک، از جمله وظایف اصلی والدین است. همکاری نزدیک با معلمان و متخصصان، در پیشبرد اهداف درمانی بسیار حائز اهمیت است.
  •         استفاده از اپلیکیشن‌ها و ابزارهای نوشتاری/خواندن می‌تواند به کودکان مبتلا به اختلال یادگیری خاص در غلبه بر مشکلات یادگیری کمک کند.
  •         تشخیص و مداخله زودهنگام در اختلال یادگیری خاص، می‌تواند به طور چشمگیری از پیامدهای منفی، مانند افسردگی و ترک تحصیل، جلوگیری کند و کیفیت زندگی کودک را ارتقا بخشد.

 

اختلال یادگیری خاص

 

نتیجه‌گیری: با حمایت درست، کودکان شما می‌درخشند

اهمیت شناخت و حمایت از کودکان مبتلا به اختلال یادگیری خاص غیرقابل انکار است. این کودکان با چالش‌هایی در فراگیری مهارت‌های تحصیلی مواجه هستند که نیاز به درک، صبر و ارائه راهکارهای آموزشی مناسب دارد. عدم توجه به این نیازها می‌تواند منجر به کاهش اعتماد به نفس، سرخوردگی و مشکلات تحصیلی بلندمدت شود.

والدین نقش کلیدی در شناسایی زودهنگام و حمایت از فرزندان خود دارند. مشاهده دقیق رفتارها، توجه به نشانه‌های اختلال یادگیری خاص و مشورت با متخصصان، گام‌های ضروری در این راستا هستند. اقدام زودهنگام و دریافت آموزش‌های تخصصی، فرصت شکوفایی استعدادهای این کودکان را فراهم می‌سازد. شما عزیزان می‌توانید برای دریافت راهکارهای عملی و دوره‌های آموزشی ویژه اختلال یادگیری خاص، از دوره‌های تخصصی سایت دکتر پلیز استفاده کنید.

 

سوالات متداول (FAQ) درباره اختلال یادگیری خاص

  1. اختلال یادگیری خاص از چه سنی قابل تشخیص است؟

معمولاً اختلال یادگیری خاص در سنین مدرسه و با شروع آموزش رسمی قابل تشخیص است.

  1. آیا کودکان با اختلال یادگیری خاص می توانند موفق شوند؟

بله، با تشخیص زودهنگام، حمایت مناسب و استفاده از راهکارهای آموزشی ویژه، کودکان مبتلا به اختلال یادگیری خاص می توانند در تحصیل و زندگی موفق شوند.

  1. چگونه می توانم از فرزندم در خانه حمایت کنم؟

با ایجاد محیطی حمایتی، تشویق به مطالعه، همکاری با مدرسه و ارائه کمک های آموزشی مناسب می توانید از فرزند خود حمایت کنید.

  1. آیا این اختلال در بزرگسالی ادامه می یابد؟

اختلال یادگیری خاص می تواند در بزرگسالی نیز ادامه یابد، اما با راهکارهای جبرانی و حمایت های لازم، افراد می توانند با آن مقابله کنند.

مدت زمان مطالعه: 8 دقیقه

اختلال یادگیری کلاس اول به مشکلات و چالش‌هایی اشاره دارد که فرد را از تسلط به مهارت‌های پایه مانند نوشتن و خواندن باز می‌دارد. معمولا اولین زمانی که کودکان به صورت جدی با مهارت‌های زبانی، نوشتاری و حل مسائل ریاضی آشنا می‌شوند، کلاس اول است. به همین علت مشکلات مرتبط با اختلال یادگیری در سریع‌ترین زمان ممکن بروز پیدا می‌کنند.

اهمیت آگاهی و حمایت والدین و معلمان در این دوره بسیار زیاد است. همدلی و آگاهی آن‌ها از روش مدیریت و درمان اختلال یادگیری در کودکان کلاس اول در فرآیند بهبود و البته اعتماد بنفس کودکان بسیار اهمیت دارد. اگر مربیان از نشانه‌های این اختلال اطلاع نداشته باشند و یا با سایر بیماری‌ها مانند بیش فعالی یا کم هوشی آن را اشتباه بگیرند، در این شرایط تشخیص و شروع درمان عقب می‌افتد. توجه داشته باشید که هر چقدر شروع درمان سریع‌تر صورت بگیرد، احتمال جواب گرفتن بیشتر خواهد شد.

در نهایت باید گفت که مرز باریکی بین مشکلات رایج آغاز دوران مدرسه و اختلال یادگیری وجود دارد. مشکلات رایج این دوره ناشی از انطباق با محیط جدید مانند اضطراب از مدرسه یا ناتوانی در تمرکز است. در حالی که مشکلات یادگیری بر روی فرآیندهای مغز یعنی دریافت، پردازش و درک اطلاعات دلالت دارد. به همین علت در این مقاله به طور اختصاصی درباره اختلال یادگیری دوران دبستان  و کلاس اول صحبت خواهیم کرد.

 

اختلال یادگیری چیست؟ تعریف و ویژگی‌ها

اختلال یادگیری در کودکان کلاس اول به گروهی از اختلالات عصبی گفته می‌شود که در آن، فرد در یادگیری برخی از مهارت‌ها مانند خواندن، نوشتن یا ریاضی مشکل دارد.

بسیاری از اوقات در دوران دبستان کودکان تنها بر اساس چند فاکتور اصلی مانند نوشتن، خواندن و یا حل مسائل ریاضی مورد قضاوت قرار می‌گیرند و اگر ناتوان باشند، ممکن است با برچسب گذاری اشتباه عقب مانده ذهنی و یا کم هوش تلقی شوند.

در حالی که این دو چالش تفاوت‌های اساس با هم دارند. در عقب ماندگی ذهنی دانش آموز ضریب هوش عمومی و مهارت‌های سازگاری پایین‌تری نسبت به میانگین جامعه دارد. این در حالی است که در اختلال یادگیری معمولا کودکان هوش طبیعی و حای بالاتری نسبت به بقیه دارند، ولی در دریافت و پردازش اطلاعات مرتبط با یک مهارت خاص مانند خواندن و یا نوشتن ناتوان هستند.

 

اختلال یادگیری در کودکان کلاس اول

 

انواع اصلی اختلال یادگیری در کودکان کلاس اول

اختلال یادگیری در کودکان کلاس اول بسته به مهارتی که کودک در پردازش آن مشکل دارد، به انواع مختلفی تقسیم می‌شود. این دسته‌بندی شامل:

  • نارساخوانی (Dyslexia): نارساخوانی یک اختلال رایج در خواندن است. در این اختلال کودک از درک ارتباط بین حروف و آوای کلمات با شکل بصری آن مشکل دارند. معمولا برای کودکان با این اختلال تشخیص ترتیب حروف و اعداد، تشخیص آواها و معنی واحد یک کلمه دشوار خواهد بود.
  • دیسکالکولیا (Dyscalculia): دیسکالکولیا اختلالی است که به کودک در یادگیری مفاهیم ریاضی و انجام محاسبات عددی آسیب می‌زند. نشانه‌های اختلال یادگیری در سال اول دبستان به راحتی این اختلال را نشان می‌دهند؛ زیرا در این دوره کودکان برای اولین بار باید بین اعداد ارتباط منطقی برقرار کنند و منطق مسائل ریاضی را متوجه شوند.
  • دیسگرافیا (Dysgraphia): دیسگرافیا به مشکلات در نوشتن اشاره دارد. در این اختلال، ممکن است دانش آموز بسیار بد خط باشد و یا نتواند بین آنچه در مغزش می‌گذرد و آنچه بر روی کاغذ می‌نوید، ارتباط منطقی برقرار کند.
  • دیسپراکسیا (Dyspraxia): دیسپراکسیا یا اختلال هماهنگی حرکتی بر توانایی کودک در انجام حرکات دقیق جسمی تاثیر می‌گذارد. در این اختلال حرکات درشت، ظریف و حتی هماهنگی عضلانی کودکان تحت الشعاع قرار می‌گیرد.
  • مشکلات شنوایی و دیداری: اینکه مشکلات حسی را در این بخش بررسی کردیم به این علت است که می‌خواهیم با تاکید بیشتر به شما بگوییم که اختلالات یادگیری اختلالات عصبی رشدی هستند و ارتباطی با مشکلات حسی ندارند. پس تنها پیگیری جسمی و درمان مشکلات حسی برای کنترل این اختلال کافی نخواهد بود.

 

اختلال یادگیری غیرکلامی (Nonverbal Learning Disability – NVLD)

در این بخش باید با نوع دیگری از اختلال یادگیری در کودکان کلاس اول به صورت گسترده‌تر آشنا شوید. اگر کودکی به این اختلال مبتلا باشد، نشانه‌های غیرکلامی مانند زبان بدن یا سیگنال‌های اجتماعی برای او بی‌معنی می‌شود؛ در حالی که شاید هیچ مشکلی در خواندن، نوشتن و یا حتی حل مسائل ریاضی نداشته باشد.

معمولا تشخیص این اختلال برای پزشکان کمی سخت اتفاق می‌افتد زیرا دانش آموزان به قدری در سایر مهارت‌ها خوب و حرفه‌ای هستند که عدم توانایی آن‌ها در برقراری روابط اجتماعی، مهارت‌های حرکتی ضعیف و درک ایده‌ها کمتر به چشم می‌آید.

معمولا این اختلال یادگیری کلاس اول خود را به صورت مهارت ظریف دست خط ضعیف، درک کم از فضایی که در آن قرار دارند و برخورد با اشیاء، حل مسئله، سازماندهی، برنامه ریزی، بازیابی اطلاعات بصری، مشکلات توجه و تمرکز و در نهایت درک نشانه‌های اجتماعی خود را بروز می‌دهند.

 

نشانه‌های اختلال یادگیری در کودکان کلاس اول

کودکان مشکل‌دار در شروع یادگیری معمولا نشانه‌هایی دارند که اگر مربیان و والدین نسبت به آن‌ها آگاه باشند، تشخیص بیماری سریع‌تر صورت خواهد گرفت  و اعتماد بنفس کوتاه آسیب کمتری خواهد دید. برخی علائم خاص وجود دارد که می‌توانند زنگ خطر باشند، این علائم شامل:

 

علائم عمومی

  • مشکل در یادگیری حروف الفبا، اعداد یا نام روزهای هفته
  • دشواری در خواندن یا نوشتن کلمات ساده
  • ناتوانی در دنبال‌کردن دستورالعمل‌های چند مرحله‌ای
  • بازه توجه کوتاه و ناتوانی در تمرکز روی فعالیت‌های درسی

 

نشانه‌های خاص‌تر در کودکان کلاس اول

  • جابه‌جایی یا وارونه‌نویسی حروف مثل ب به‌جای پ
  • اشتباهات مکرر در خواندن یا نوشتن
  • فراموش کردن اطلاعات ساده‌ای مثل نام معلم، ترتیب روزهای هفته یا رنگ‌ها
  • ضعف در هماهنگی حرکتی مثل مشکل در گرفتن مداد، بستن بند کفش یا دکمه لباس

البته یک نکته مهم در بررسی این اختلال یادآور شویم. گاهی تمایز اختلال یادگیری با مشکلات عادی شروع مدرسه نادیده گرفته می‌شود. معمولا بسیاری از کودکان در ابتدایی و کلاس اول با مشکل تمرکز، جدایی از بازی‌ها و محیط خانه، چالش‌های انضباطی، یادگیری نحوه نوشتن و خواندن روبه‌رو هستند.

اگر این مشکلات با مرور زمان و تمرین رفع نشوند، در این صورت گفته می‌شود که احتمالا کودکان با مشکل اختلال یادگیری مواجه هستند.

 

علل اختلال یادگیری در کودکان کلاس اول

اختلال یادگیری معمولا نتیجه‌ی یک عامل خاص نیست، بلکه ترکیبی از عوامل ژنتیکی، زیستی، محیطی و روانی در بروز آن نقش دارند. تاکید پزشکان بر کشف علل مشکل در یادگیری خواندن و نوشتن در بدو مدرسه به خاطر این است که هر علت، نوع خاصی از فرآیند درمان را می‌طلبد. برخی از علل یادگیری شامل:

  1. عوامل ژنتیکی یا ارثی: تحقیقات نشان می‌دهد اگر یکی از اعضای خانواده یعنی خواهر، برادر و یا مادر پدر به اختلال یادگیری مبتلا باشند، احتمال بروز آن در کودک نیز افزایش می‌یابد. ژن‌هایی که در دریافت و پردازش اطلاعات موثرند ممکن است از طریق وراثت منتقل شوند.
  2. عوامل محیطی: یکی از مهم‌ترین عوامل اختلال در یادگیری کلاس اول، محیط آموزشی ضعیف و یا استرس خود کودکان در ورود به مدرسه است. نبود روش‌های تدریس مناسب یا کلاس‌هایی با تراکم بالا مانع از این می‌شوند که روش یادگیری کودک شناسایی شود.
  3. عوامل دوران بارداری و نوزادی: برخی مشکلات هنگام بارداری یا تولد مانند زایمان زودرس، وزن پایین نوزاد، مواجهه با مواد سمی (مانند سیگار یا الکل) یا کمبود اکسیژن می‌توانند بر رشد مغز کودک تاثیر بگذارند و زمینه‌ساز اختلال یادگیری باشند.
  4. عوامل روانی و عاطفی: معمولا شرایط ناپایدار عاطفی خانواده باعث تشدید این اختلال خواهد شد. شرایط خانوادگی ناپایدار، اضطراب، افسردگی یا تجربه‌های منفی مثل طلاق والدین برخی از تجربه‌های عاطفی هستند که باعث تشدید اختلال خواهند شد.

 

تمایز اختلال یادگیری از سایر مشکلات مشابه

گاهی اوقات اختلال یادگیری با مشکلات دیگری مثل بیش‌فعالی، اوتیسم یا حتی دیرآموزی اشتباه گرفته می‌شود. این مسئله باعث می‌سود درمان صحیح و اصولی دیرتر شروع شود و خب به تبع نتیجه‌گیری را کاهش خواهد داد.

 

اختلال یادگیری در مقابل بیش‌فعالی (ADHD)

بیش فعالی بر عدم تمرکز و سطح پایین توجه کودک اشاره دارد. متخصصان می‌گویند که کودکان دچار بیش فعالی دچار اختلال رشد عملکرد اجرایی هستند. ولی این اختلال به معنای آن نیست که مغز ایشان از درک و پردازش مفاهیم نوشتاری و یا خواندی ناتوان باشد. در اختلال یادگیری کودک نمی‌تواند مهارت‌های پایه مانند نوشتن  و یا حل مسائل ریاضی را فرابگیرد به این علت که مغز او در آن مهارت خاص قابلیت درک و برقراری ارتباط ندارد.

اما نکته مهم این است که تشخیص افتراقی این دو اختلال گاهی سخت می‌شود؛ زیرا نتایج و حتی کارکرد مریضی‌ها گاهی به صورت یکسان بروز پیدا می‌کنند. به طور مثال زمانی که کودک نمی‌تواند روی تکلیفی تمرکز کند، ممکن است همزمان از درک ارتباط معنادار کلمات و ساختار جملات عاجز باشد.

 

اختلال یادگیری در مقابل اوتیسم (ASD)

اوتیسم نوعی اختلال عصبی رشدی است که بر روی پردازش محرک‌ها و تعاملات اجتماعی تاثیر می‌گذارد. اوتیسم بیماری‌های اعصاب و روان شناخته می‌شود که بر روی نحوه تعامل کودک با دنیای بیرون تاثیر بدی می‌گذارد. معمولا کودکانی که دچار اختلال اوتیسم‌اند، از درک احساسات خود، دیگران و بیان آن‌ها ناتوان هستند. این در حالی است که در اختلال یادگیری معمولا کودکان ارتباط اجتماعی خوبی دارند و تنها در یک مهارت خاص دچار مشکل می‌باشند.

گاهی هم پیش می‌آید کودکانی که دچار اوتیسم هستند، دچار اختلال یادگیری باشند. در این شرایط تشخیص افتراقی پزشک بسیار اهمیت خواهد داشت. این کودکان معمولا دچار صرع، خود آسیبی، رفتارهای تکرار شونده و مشکل در برنامه ریزی رفتاری هستند.

 

کودک دیرآموز در مقابل کودک دارای اختلال یادگیری

همانطور که می‌دانید تفاوت کودک دیرآموز و کودک اختلال‌دار بسیار زیاد است. کودکان دیرآموز تمام مهارت‌های پایه را مثل همسالان خود یادمی‌گیرند اما این فرایند را بسیار دیرتر از سایر افراد طی می‌کنند. همچنین گاهی پیش می‌آید که سطح هوش کمتری نسبت به سایر افراد داشته باشند. کودکان دیرآموز در تمام زمینه‌ها این مشکل را دارند ولی در طول زمان تمام توانایی آن مهارت‌ها را پیدا خواهند کرد. این در حالی است که کودک دارای اختلال در یادگیری کلاس اول تنها در یک مهارت دچار ضعف است.

اما واقعا بهترین روش برای تشخیص اختلال یادگیری در کلاس اول چیست؟ بهترین راه مراجعه به متخصص روانشناس کودک و انجام تست‌های تشخیصی استاندارد است. شاید تشخیص اولیه با معلم و والدین باشد؛ اما باقی فرایند درمان باید زیر نظر متخصص صورت بگیرد.

 

اهمیت تشخیص زودهنگام اختلال یادگیری در کلاس اول

تشخیص زودهنگام اختلال یادگیری کلاس اول می‌تواند نقطه عطفی در مسیر زندگی تحصیلی و شخصیتی کودک باشد. این سن اولین زمانی است که کودکان همراه با سایر افراد در مسیر یادگیری قرار می‌گیرد و ممکن است در بخشی از مسیر خود را از بقیه عقب‌تر ببیند و حس کند تلاش‌های او بی‌نتیجه خواهد ماند.

در حالی که حمایت صحیح مربی و والدین و استفاده از روش‌های آموزشی متفاوت می‌تواند به کودک نشان دهد که مشکل او قابل مدیریت و تا حد زیادی بهبود است. تا قبل از اینکه ارتباط اجتماعی کودک آسیب ببیند، والدین باید دست به انتخاب روش درمان مناسب بزنند و حضور یک مشاور را جدی بگیرند. ناتوانی در یادگیری، بدون تشخیص، ممکن است منجر به کناره‌گیری اجتماعی، اضطراب، یا حتی رفتارهای پرخاشگرانه شود.

 

روش‌های غربالگری و تشخیص

همانطور که می‌دانید غربالگری اختلال یادگیری در کلاس اول روش‌های مختلفی دارد. به ترتیب این روش‌ها را همراه هم بررسی خواهیم کرد:

  • نقش والدین و معلم‌ها: اولین افرادی که می‌توانند متوجه نشانه‌های اختلال یادگیری شوند، والدین و معلم‌ها هستند. این افراد باید با دقت نشانه‌ها را یادداشت و فرآیند یادگیری را ثبت کنند.
  • تست هوش (IQ): یکی از ابزارهای اولیه برای بررسی توانایی ذهنی کودک تست‌های IQ هستند.
  • آزمون‌های پیشرفت تحصیلی: بررسی سطح خواندن، نوشتن، درک مطلب و مهارت‌های ریاضی توسط این آزمون‌ها در محیطی استاندارد صورت می‌گیرد.
  • نقش متخصصان: روان شناس کودک با بررسی‌های اولیه شما را به متخصص اصلی ارجاع خواهد داد. در ادامه هر متخصص بنا به زمینه اختلال، بررسی مهارت‌های زبانی، مشکلات گفتاری و یا مهارت‌های حرکتی را بررسی خواهد کرد.

 

چالش‌های تشخیص در سنین پایین

تشخیص اختلال یادگیری در کودکان کوچک همیشه آسان نیست. در این سن، بسیاری از مشکلات ممکن است موقتی یا مربوط به رشد طبیعی کودک باشد. یکی از مهم‌ترین چالش‌های تشخیص در این سن، بیش‌تشخیصی (Overdiagnosis) است.

در این چالش کودکی که تنها به زمان بیشتری برای آموزش و یادگیری نیاز دارد، به اشتباه دچار برچسب زنی می‌شود و نگرش خود او و دیگران نسبت به سطح مهارت‌ها تضعیف می‌شود.

اختلال یادگیری در کودکان کلاس اول

راهکارهای عملی برای مدیریت اختلال یادگیری در کلاس اول

مدیریت اختلال یادگیری در کلاس اول فقط به تشخیص ختم نمی‌شود؛ بعد از شناسایی، باید راهکارهای مؤثری به‌کار گرفته شوند تا کودک احساس توانمندی و موفقیت کند.

 

نقش خانواده

اولین و مهم‌ترین منبع حمایتی کودک والدین او خواهد بود. والدین باید در خانه محیطی امن  و بدون فشار درست کنند. به هیچ عنوان کودک را تحقیر یا دعوا نکنید. سعی کنید بدون سرزنش و مقایسه بازی‌ها و یا آموزش‌های درمانی را با او پیش ببرید.

به همین موازات برای افزایش عزت نفس کودک، روی نقاط قوت او مانند استعداد در نقاشی و یا علاقه به حیوانات تاکید کنید. همچنین این درک را در خود ایجاد کنید که این کودکان ممکن است کمی پرخاشگر و یا زودرنج شده باشند. به همین علت باید با صبوری بیشتری با آن‌ها رفتار داشته باشید.

 

نقش مربی و معلم

یک معلم آگاه می‌تواند زندگی تحصیلی یک کودک با اختلال یادگیری را دگرگون کند. اگر معلم بر ابعاد این اختلال مسلط باشد، حتما از می‌تواند از روش‌های آموزشی مختلف مانند تکه تکه انتقال دادن اطلاعات استفاده کند.

از طرفی شناخت سبک یادگیری هر کودک (دیداری، شنیداری، لمسی) و تطبیق روش تدریس با آن می‌تواند اثربخشی آموزش را تا چند برابر بیشتر کند. استفاده از فلش کارت و ابزارهای بصری برخی از سبک‌های یادگیری متفاوت هستند. در نهایت همکاری مستمر و همدلانه مربیان  و والدین می‌تواند معجزه کند.

 

روش‌های کاردرمانی و گفتاردرمانی

این دو حوزه تخصصی می‌توانند بسیار کمک‌کننده باشند. البته هر کدام بسته به زمینه اختلال انتخاب می‌شوند. کار درمانی معمولا برای کودکانی که برای کودکانی که در نوشتن، حرکات درشت و ظریف یا گرفتن مداد مشکل دارند، گزینه مناسبی است.

اگر کودکی در بیان کلمات یا درک مفاهیم زبانی دچار ناتوانی باشد، باید به گفتار درمان‌گر مراجعه کند. در هر مرحله و هر متخصص ممکن است بنا به شرایط کودک حتی از روش‌های بازی درمانی مانند پازل، بازی‌های تمرکزی یا ساختنی‌ها استفاده کند.

هر کدام از روش‌های آموزشی مانند کتاب‌های صوتی و تصویری، نمودارهای گرافیکی و چارت‌ها برای این استافده می‌شوند که نقطه قوت کودک و جایی که در آن بهتر عمل می‌کند، مشخص شده باشد. اگر در هر یک از این تمرینات میزان یادگیری و موفقیت کودک بیشتر شود، اعتماد به نفس او افزایش خواهد داشت.

تاثیرات بلند مدت اختلال یادگیری و عدم درمان آن

اختلال یادگیری اگر در سال‌های ابتدایی شناسایی و درمان نشود، ممکن است پیامدهایی جدی در زندگی فرد به‌جای بگذارد. این پیامدها شامل:

  • تأثیر بر عزت‌نفس و روابط اجتماعی: مقایسه‌های مداوم و احساس ناتوانی باعث حس عدم اعتماد بنفس می‌شود. چنین کودکانی ممکن است در برقراری ارتباط با دوستان‌شان دچار مشکل شوند، به همین علت انزوای اجتماعی هم تجربه خواهند کرد.
  • تأثیر بر پیشرفت تحصیلی: اگر مهارت‌های پایه مانند خواندن و یا حل ریاضی در سنین پایین درمان نشود، سایر مراحل آموزشی کودک در سنین بالاتر هم دچار مشکل خواهد شد. کودکانی که سال‌ها با شکست و ناتوانی تحصیلی مواجه می‌شوند، در دوره راهنمایی یا دبیرستان ممکن است انگیزه‌ای برای ادامه تحصیل نداشته باشند و حتی ترک تحصیل کنند.
  • تاثیر روانی و عاطفی: احساس شکست دائمی، ترس از امتحان و تکالیف در کنار انتقادات بقیه ممکن است کودک را دچار استرس و افسردگی کند. ممکن است کودک رفتارهای دفاعی مثل عصبانیت یا سرکشی انجام دهد یا به انزوا و تنهایی رو بیاورد.

 

درمان‌های موجود برای اختلال یادگیری

اختلال یادگیری کلاس اول گرچه مزمن است، اما با روش‌های مناسب می‌توان آن را مدیریت کرد و کیفیت یادگیری کودک را بهبود داد. در یه دسته اصلی این روش‌های درمانی را بررسی خواهیم کرد:

  1. آموزش ویژه و مداخلات تخصصی

شاید بتوانیم بگوییم که این روش موثرترین روش برای درمان اختلالات یادگیری است. آموزش ویژه یعنی اینکه فرآیند و مراحل یادگیری متناسب با نیازهای فردی کودک طراحی شود. معلم و مربی آگاه به این اختلالات می‌تواند از انواع روش‌های آموزش چند حسی، بصری و یا فلش کارت استفاده کند.

برنامه‌های آموزشی فردی (IEP) یک برنامه خاص طراحی شده توسط معلم و متخصص است که برای آموزش و ارزیابی پیشرفت دانش آموز طراحی شده است. این روش نیز از روش‌های موثر در فرآیند درمان این اختلال است.

  1. دارودرمانی: آیا مؤثر است؟

دارو درمانی در اختلال یادگیری به‌طور مستقیم موثر نیست، اما در برخی مواردِ خاص، به کاهش علائم همراه مثل اضطراب یا بیش‌فعالی کمک می‌کند. پیش از هر چیزی توجه داشته باشید که استفاده دارو در سنین نامناسب و در مقدار اشتباه تاثیرات مخرب غیر قابل جبرانی بر جای خواهد گذاشت، در نتیجه از مصرف خودسرانه آن خودداری کنید.

اگر کودک دچار اضطراب شدید، اختلال کم‌توجهی یا رفتارهای پرخاشگرانه باشد، ممکن است دارویی برای کنترل این علائم به او تجویز شود.

  1. درمان‌های مکمل

در کنار آموزش و در مواردی دارودرمانی، روش‌های درمانی مکمل می‌توانند تأثیر چشم‌گیری در بهبود عملکرد کودک داشته باشند.

بسته به شدت اختلال ممکن است روش‌های گفتار درمانی، کاردرمانی و نوروفیدبک برای کودک پیش گرفته شود. روش‌های غیر دارویی مانند مراقبه، استفاده از برخی دمنوش‌ها، ماساژ‌های خاص و آرام سازی ذهن می‌تواند به عنوان مکمل در کنار درمان اصلی استفاده شود.

 

سوالات متداول

  1. آیا اختلال یادگیری قابل درمان است؟ متاسفانه خیر. با آموزش و روش درمانی مناسب قایل کنترل و مدیریت است.
  2. چگونه می‌توانم بفهمم فرزندم اختلال یادگیری دارد یا فقط دیرآموز است؟ تفاوت تاخیر تحصیلی با اختلال یادگیری شاید کمی سخت تشخیص داده شود. معمولا کودکان دیرآموز در تمام دروس دچار کندی در یادگیری هستند. اما تشخیص نهایی با پزشک باید باشد.
  3. آیا اختلال یادگیری ارثی است؟ در بسیاری از موارد ژنتیک و وراثت عامل بیماری بوده است.
  4. چه زمانی باید به روان‌شناس یا کاردرمانگر مراجعه کنم؟ اگر فرزند شما در یادگیری مهارت‌های پایه مانند خواندن و نوشتن دچار مشکل است یا از همسالان عقب‌تر است، بدون وسواس و قضاوت بهتر است به پزشک و متخصص مراجعه شود.
  5. آیا اختلال یادگیری باعث مشکلات رفتاری می‌شود؟ بله. به خصوص اگر به موقع تشخیص داده نشود، کودک دچار پرخاشگری و رفتارهای تهاجمی می‌شود.
  6. نقش معلم در کمک به کودک با اختلال یادگیری چیست؟ معلم می‌تواند با تشخیص زودهنگام و استفاده از روش‌های آموزشی متنوع، تاثیر زیادی در پیشرفت کودک داشته باشد.

 

نتیجه‌گیری

اختلال یادگیری کلاس اول که در یکی از حساس‌ترین برهه‌های زمانی دانش آموز رخ می‌دهد، باید آگاهانه مورد بررسی قرار بگیرد. اختلالات یادگیری تا حد زیادی قابل کنترل هستند، البته به شرطی که فرآیند درمان آن‌ها زود شروع شده باشد. به همین علت است که اگر در اطراف شما کودکی است، تاکید هرچه بیشتر بر روی افزایش آگاهی است.

پیشنهاد می‌کنیم که حتی اگر نشانه کوچکی هم از اختلال یادگیری در هر یک از مهارت‌های کودک می‌بینید، زمان را از دست ندهید و فورا با یک روان‌شناس و یا کاردرمانگر صحبت کنید. البته فراموش نکنید که در این مسیر باید حتما به یک مرکز مطمئن اعتماد کنید.

مدت زمان مطالعه: 17 دقیقه

اختلال یادگیری خاص به‌معنای ایجاد مشکلات ساختاری در پردازش اطلاعات است که منجر به عدم درک درست از خواندن، نوشتن یا محاسبات ریاضی می‌شود. اختلال یادگیری هیچ ارتباطی به هوش ندارد؛ در این اختلال، هوش کودک طبیعی است اما فرآیند یادگیری با مشکل مواجه شده و این موضوع باید توسط روان‌شناس، گفتار درمانگر یا کاردرمانگر تایید شود.

با وجود تجویز دارو در موارد همراهی اختلال با شرایطی مانند اضطراب و ADHD باید توجه داشت که دارو نقش محدود و تکمیلی دارد. بنابراین داروی درمان اختلال یادگیری صرفا برای بهبود علائمی مانند کم‌توجهی، اضطراب، بیش‌فعالی یا اختلال خواب مصرف می‌شود و نمی‌تواند نقشی در درمان دارویی اختلال یادگیری در کودکان داشته باشد. دارو تنها نقش کمکی و موقتی در کاهش علائم همراه مانند بیش‌فعالی یا کم‌توجهی دارد. در این مقاله همراه ما باشید تا با نقش داروی درمان اختلال یادگیری بیشتر آشنا شوید.

 

جایگاه دارو در درمان اختلال یادگیری چیست؟

اختلال یادگیری خاص شامل مواردی مانند نارساخوانی، نارسانویسی و نارسایی محاسباتی است. وجود مشکلات ساختاری در پردازش زبان و اعداد نشان می‌دهند که هوش کودک طبیعی است اما نحوه یادگیری او با بقیه فرق دارد. متاسفانه یا خوشبختانه داروی درمان اختلال یادگیری وجود ندارد؛ زیرا اصولا این اختلال با دارو درمان نمی‌شود.

دارو توانایی تغییر ساختار‌های مغزی یا پردازش‌های شناختی اصلی را ندارد، بلکه باعث تعدیل علائم همراه می‌شود؛ بنابراین درمان موثر این اختلال به آموزش تخصصی، گفتاردرمانی، کاردرمانی و راهکار‌های شناختی احتیاج دارد. دارو‌های نوروتراپی عمدتا برای مدیریت مشکلات همراه استفاده می‌شوند؛ از جمله:

  • اضطراب و افسردگی: مصرف دارو‌های ضد افسردگی یا ضد اضطراب در بهبود تمرکز و انگیزه یادگیری افراد مبتلا به این اختلال موثر است.
  • بیش‌فعالی و نقص توجه: کمک دارویی به کودکان دارای اختلالات شناختی باعث ارتقای تمرکز و کاهش سطح تکانشگری می‌شود.
  • مشکلات رفتاری شدید: در برخی موارد خاص از دارو‌های ضد روان‌پریشی یا تثبیت‌کننده‌های خلق به‌عنوان درمان مکمل استفاده می‌شود.

به‌طور کلی درمان‌های غیردارویی جایگزین خوبی به‌جای مصرف داروی درمان اختلال یادگیری هستند. این روش‌ها، ساختاری عمل می‌کنند و باعث تقویت مهارت‌های زبانی، خواندن، نوشتن و محاسبات می‌شوند.

در درمان‌های غیردارویی مانند توانبخشی شناختی به‌دلیل انجام یک سری تمرینات هدفمند، عملکرد‌های حافظه، توجه و… ارتقا پیدا می‌کنند. همچنین برخلاف درمان دارویی اختلالات یادگیری که عوارضی مانند کاهش اشتها، بی‌خوابی و… را به دنبال دارد، درمان‌های شناختی بدون خطر هستند و باعث ایجاد اثرات پایدار در کودک می‌شوند.

 

داروی درمان اختلال یادگیری

 

در چه مواردی دارو برای اختلال یادگیری تجویز می‌شود؟

داروی درمان اختلال یادگیری تنها در مواردی تجویز می‌شود که کودک علاوه‌بر اختلال یادگیری خاص (مانند نارساخوانی، نارسانویسی یا نارسایی محاسباتی) به مشکلات ثانویه مانند ADHD، اضطراب یا افسردگی مبتلا باشد. این داروها، از جمله داروهای محرک مغزی برای کودکان دارای اختلال یا داروهای ضد اضطراب، برای بهبود علائمی مانند بی‌توجهی، تکانشگری یا بی‌قراری استفاده می‌شوند و نه برای درمان مستقیم اختلال یادگیری؛ بنابراین درمان دارویی نارسانویسی و نارساخوانی نقش کمکی دارد و داروی بیش‌فعالی و اختلال یادگیری صرفا برای کنترل نقص توجه یا رفتارهای تکانشی موثر است. برای درمان ریشه‌ای، گفتاردرمانی، کاردرمانی و توانبخشی شناختی توصیه می‌شود.

 

چه دارو‌هایی برای اختلال یادگیری استفاده می‌شوند؟

داروی درمان اختلال یادگیری وجود ندارد؛ اما متناسب با تشخیص پزشک متخصص از دارو‌های محرک مغزی برای کودکان دارای اختلال کمک گرفته می‌شود. در ادامه دارو‌های مورد استفاده در درمان اختلالات یادگیری و تاثیر آن بر بهبود علائم همراه را بررسی کردیم:

 

دارو‌های محرک مغزی

این دارو‌ها اغلب برای درمان مشکلات ثانویه از جمله کمبود نقص توجه – بیش‌فعالی یا همان ADHD تجویز می‌شوند. در ادامه تاثیر هرکدام از این دارو‌ها را بیشتر بررسی کردیم:

  • ریتالین (متیل فنیدیت): این دارو یک محرک سیستم عصبی مرکزی است که اغلب برای درمان اختلال ADHD تجویز می‌شود‌. ریتالین سطح دوپامین و نور‌اپی‌نفرین را افزایش می‌دهد و با تقویت تمرکز، باعث کاهش تکانشگری می‌شود. همچنین اثر آن ۲۰ تا ۳۰ دقیقه پس از مصرف شروع می‌شود و بین ۳ تا ۱۲ ساعت باقی می‌ماند. با وجود اینکه ریتالین درمان دارویی نارساخوانی یا نارسانویسی نیست؛ اما با بهبود تمرکز و به‌صورت کاملا غیر مستقیم باعث تسهیل آموزش‌پذیری می‌شود.
  • دگزدرین (Dextroamphetamine): این دارو از گروه آمفتامین‌هاست؛ اما مکانیزمی مشابه با ریتالین دارد. تاثیر دگزدرین بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه پس از مصرف، آغاز می‌شود و تا ۴ الی ۶ ساعت ادامه دارد.
  • سیلرت (Concerta): این دارو بین ۱۰ تا ۱۲ ساعت تاثیر دارد. همچنین با هدف مدیریت بهتر داروهای تمرکز برای کودکان دارای اختلال تجویز می‌شود.

 

دارو‌های غیرمحرک

داروهای غیر محرک مانند ویلوکسازین (Qelbree) با اثر طولانی‌مدت، گزینه‌ای ایمن برای درمان ADHD و به‌عنوان داروی درمان اختلال یادگیری محسوب می‌شوند. این داروها برای والدینی که به داروهای محرک مغزی تمایلی ندارند، مناسب هستند. داروهای کمک‌کننده به تمرکز برای اختلال یادگیری به‌صورت غیرمستقیم با بهبود تمرکز، توانایی کودک را در جلسات گفتاردرمانی و توانبخشی شناختی افزایش می‌دهند. بااین‌حال، درمان دارویی نارسانویسی و نارساخوانی یا داروهای موثر برای نارساخوانی یا اختلال خواندن نقش حمایتی دارند و برای درمان ریشه‌ای اختلال یادگیری موثر نیستند.

 

عوارض و محدودیت‌های درمان دارویی

درمان دارویی اختلال یادگیری در کودکان اگرچه با هدف بهبود علائم همراه صورت می‌گیرد؛ اما می‌تواند عوارض متعددی در کودکان به‌دنبال داشته باشد. از جمله مشکلات رایج عبارتند از:

  • بی‌خوابی: داور‌های محرک مانند ریتالین در صورت مصرف دیرهنگام باعث اختلال در خواب می‌شوند.
  • کاهش وزن و اشتها: یکی از عوارض مصرف داروهای تنظیم‌کننده توجه و حافظه شامل کاهش احساس گرسنگی، کاهش وزن یا تاثیر منفی بر رشد طبیعی کودک است.
  • اضطراب و تغییرات خلقی: کودکان با مصرف دارو‌های محرک مغزی ممکن است سطح بالایی از تحریک‌پذیری و نوسانات خلقی را تجربه کنند.
  • تپش قلب، فشار خون بالا، مشکلات گوارشی: در بعضی موارد کودکان علائمی مانند تپش قلب، افزایش فشار خون، تهوع و معده درد را تجربه کردند.
  • سایر عوارض: خشکی دهان، تیک عصبی، بی‌حالی، سردرد یا در موارد نادر مشکلات روان‌پریشی (توهم) از عوارض مصرف دارو‌های نوروتراپی هستند.

داروی درمان اختلال یادگیری با عدم درمان ریشه‌ای، تنها باعث کنترل مشکلات ثانویه مانند اضطراب یا نقص توجه می‌شود؛ اما نمی‌تواند نارسایی‌های شناختی اصلی (مثل نارساخوانی) را اصلاح کند. همچنین اثر دارو به زمان مصرف محدود می‌شود و تمام علائم پس از قطع دارو، مجدد باز می‌گردند. از طرفی تعیین دوز دقیق، زمان مصرف و کنترل عوارض جانبی نیازمند نظارت‌های پزشکی مداوم است.

مصرف خودسرانه دارو می‌تواند مشکلاتی مانند وابستگی و سوء مصرف، اعمال نامناسب دوز یا خطرات قلبی و عروقی را به‌دنبال داشته باشد. به‌طور کلی پیشنهاد ما این است که در مسیر درمان نوروشیمیایی اختلال یادگیری بر مصرف دارو در قالب یک برنامه چندجانبه و با نظارت دقیق پزشک سعی شود.

 

داروی درمان اختلال یادگیری

 

چرا درمان‌های غیردارویی اولویت دارند؟

درمان‌های غیردارویی در مقایسه با درمان دارویی نوروشیمیایی برای اختلال یادگیری مزایای بیشتری دارند؛ زیرا بدون عوارض جانبی، به درمان ریشه‌ای مشکل کمک می‌کنند. برای مثال برخلاف داروهای محرک تاثیری در مشکلات خلق، اشتها یا خواب ندارند. همچنین به‌صورت کاملا مستقیم مهارت‌های تفکر، خواندن، نوشتن و محاسبات ریاضی را تقویت می‌کنند. از طرفی با اثرات بلند مدت می‌توانند بر اساس نیاز فردی کودک تنظیم یا اصلاح شوند. در ادامه بهترین درمان‌های غیردارویی را معرفی کردیم:

 

بازی‌درمانی

بازی‌درمانی به‌صورت غیرمستقیم و از طریق تقویت مهارت‌های شناختی و حرکتی بر یادگیری تاثیر می‌گذارد. در مطالعات توانبخشی شناختی مشخص شده که بازی‌های هدفمند و سلسله مراتبی علاوه‌بر تقویت توجه و تمرکز، در بهبود هوش غیرکلامی هم نقش دارند.

 

توانبخشی شناختی

این روش یکی از بهترین جایگزین‌ها برای مصرف داروی درمان اختلال یادگیری است که با ارائه تمرینات تخصصی در حوزه خواندن، نوشتن و ریاضیات، عملکرد اجرایی مغز را تقویت می‌کند. بر اساس مطالعات انجام شده، توانبخشی شناختی باعث ارتقای پیشرفت تحصیلی در دانش‌آموزان با اختلال یادگیری خاص می‌شود. همچنین این روش توانسته به بهبود کارایی حافظه و یادگیری هدفمند کودکان کمک کند.

 

آموزش فردی (IEP)

برنامه آموزشی فردی متناسب با نیاز‌های ویژه کودکان طراحی و اجرا می‌شود. این برنامه که شامل طراحی تمرینات هدفمند برای تقویت مهارت‌های خاصی مانند خواندن، نوشتن یا حساب و کتاب است، می‌تواند بازدهی درمان را تضمین کند؛ زیرا امکان ارزیابی مستمر و تنظیم برنامه بر اساس پیشرفت واقعی کودک را فراهم می‌کند. همچنین با تمرکز بر ریشه اختلال یادگیری، اثربخشی بسیار بالا و نتیجه قابل اندازه‌گیری دارد.

 

مزایای درمان‌های غیردارویی: پایداری اثر، عدم عوارض جانبی، و تقویت اعتماد به نفس

اکنون که فهمیدیم چرا درمان‌های غیردارویی نسبت به مصرف داروی درمان اختلال یادگیری اولویت دارند، بهتر است با مزایای استفاده از این روش‌ها نیز آشنا شویم:

 

پایداری اثر

درمان‌های غیردارویی مانند بازی‌درمانی یا توانبخشی شناختی، تاثیرات پایدار و بلندمدت دارند. طبق یک مطالعه انجام شده پس از گذشت ۹ هفته و در ۱۸ جلسه بازی‌درمانی شناختی، کودکان دچار اختلال یادگیری، بهبود قابل توجهی در عملکرد خواندن، دقت و مدیریت بلاتکلیفی پیدا کردند.

همچنین درمان‌های غیردارویی تاثیر چشمگیری بر بهبود حافظه فعال و انعطاف‌پذیر‌ی شناختی داشتند. برخلاف درمان دارویی اختلالات یادگیری که محدود به زمان مصرف می‌شود و اثر آن موقت است، این روش‌ها، ساختاری عمل می‌کنند و تاثیرات ماندگاری دارند.

 

عدم عوارض جانبی

برخلاف داروی درمان اختلال یادگیری که ممکن است باعث مشکلاتی مانند کاهش اشتها، بی‌خوابی، اضطراب و… شود، درمان‌های غیردارویی بدون عارضه هستند. این روش‌ها بدون مصرف دارو به تقویت توانایی‌های کودک و کاهش سطح استرس و اضطراب آن‌ها کمک می‌کنند.

 

تقویت اعتماد به نفس

بازی‌درمانی و آموزش مهارت‌های شناختی، برخلاف روش‌هایی مانند مصرف داروی درمان اختلال یادگیری در رشد روانی کودک موثر هستند. بازی‌درمانی با کاهش اضطراب در کودکان دارای اختلال یادگیری، به افزایش اعتمادبه‌نفس آن‌ها کمک می‌کند. همچنین آموزش مهارت‌های اجتماعی باعث ارتقای عزت نفس و بهبود عملکرد تحصیلی کودکان می‌شود.

شرکت در برنامه‌های کاردرمانی هم می‌تواند افزایش استقلال و بهبود تعاملات اجتماعی کودکان را به‌دنبال داشته باشد. این اعتماد‌به‌نفس زمینه‌ساز افزایش انگیزه و بهبود یادگیری کودکان است، برخلاف کمک دارویی به کودکان دارای اختلالات شناختی که صرفا تاثیرات کوتاه‌مدت دارد.

 

نقش والدین و مربیان در مدیریت درمان

والدین و مربیان از طریق تعامل فعال با افراد متخصص و حمایت عاطفی از کودکان خود می‌توانند مسیر درمان (چه مصرف قرص اختلال یادگیری و چه تکنیک‌های غیردارویی) را موثرتر کنند؛ به‌شرطی که با استفاده از ابزار‌های آموزشی مناسب، روی نقاط قوت کودکان متمرکز شوند.

نقش والدین و مربیان در مدیریت درمان، مکمل اما حیاتی است؛ زیرا باعث بهینه‌سازی فرایند رشد و یادگیری کودک می‌شوند. با عدم درک صحیح از این موضوع، هیچ درمانی حتی داروی درمان اختلال یادگیری نمی‌تواند به‌تنهایی موفقیت بلندمدت داشته باشد. در ادامه ابعاد مختلف نقش کلیدی والدین در مدیریت درمان اختلال یادگیری را بررسی کردیم:

 

همکاری با متخصصان برای انتخاب بهترین روش درمانی

والدین و مربیان باید در جلسات تشخیص و ارزیابی کودک حضور فعال داشته باشند و اطلاعات دقیقی راجع به رفتار و نیاز‌های کودک در اختیار روان‌شناس، روان‌پزشک یا درمانگر قرار دهند. این افراد در انتخاب دارو برای بیش‌فعالی و اختلال یادگیری نقش دارند. همچنین از طریق تعامل مداوم با تیم درمان می‌توانند برنامه آموزشی را مطابق با پیشرفت کودک تنظیم و به‌روزرسانی کنند.

 

حمایت عاطفی از کودک برای کاهش اضطراب و افزایش انگیزه

خانواده‌های گرم و صمیمی و بدون قضاوت می‌توانند نقش مهمی در کاهش سطح استرس و اضطراب کودکان داشته باشند. همچنین با حمایت عاطفی خود، انگیزه یادگیری و اعتمادبه‌نفس کودکان را افزایش می‌دهند. اگر به‌دنبال ایجاد زمینه مناسب برای رشد روانی کودک خود در مواجهه با چالش‌ها هستید، به موفقیت‌های جزئی او توجه کنید و تلاش‌هایش را نادیده نگیرید.

 

استفاده از ابزار‌های آموزشی و بازی‌های تقویتی در خانه و کلاس

استفاده از بازی‌درمانی و فعالیت‌های هدفمندی مانند حل پازل، ماز، دارت عددی، مونته‌سوری و… می‌توانند مهارت‌های شناختی و حرکتی کودک را تقویت و فرایند یادگیری را برایش جذاب کنند. این فعالیت‌ها به‌خصوص برای اختلالات نوشتاری و خواندن موثر هستند؛ بنابراین برخلاف داروی درمان اختلال یادگیری می‌توانند باعث بهبود مهارت‌های کلامی و حرکتی کودکان شوند.

 

پرهیز از فشار بر کودک و تمرکز بر نقاط قوت او

فشار آوردن بیش از حد می‌تواند سطح اضطراب کودک را افزایش دهد و باعث کاهش بهره‌وری یادگیری او شود. در این شرایط والدین و مربیان باید توانایی‌های کودک را در نظر بگیرند و برنامه درمانی متناسب با سطح او را اجرا کنند. برای مثال باید نقاط قوت کودک را شناسایی و روی تقویت آن‌ها سرمایه‌گذاری کنند. بدین‌ترتیب باعث ایجاد احساس شایستگی در کودک می‌شوند و او را از تمرکز بر ضعف‌ها ر‌ها می‌کنند.

 

نتیجه‌گیری

داروی درمان اختلال یادگیری به‌طور مستقیم نارساخوانی، نارسانویسی یا نارسایی محاسباتی را بهبود نمی‌بخشد و تنها نقش حمایتی برای کنترل علائم ثانویه مانند کم‌توجهی یا بیش‌فعالی (مثل ADHD) دارد. درمان دارویی اختلال یادگیری در کودکان باید تحت نظارت متخصص انجام شود. در مقابل، درمان‌های غیردارویی مانند گفتاردرمانی، کاردرمانی و توانبخشی شناختی با تمرکز بر ریشه مشکلات، مهارت‌های ذهنی و عملکرد تحصیلی را تقویت می‌کنند. برای درمان ریشه‌ای، با متخصص مشورت کنید و از پکیج‌های آموزشی و بازی‌درمانی استفاده کنید.

سوالات متداول (FAQ)

۱. آیا دارویی برای درمان مستقیم نارساخوانی یا نارسانویسی وجود دارد؟

خیر، تنها در صورتی که اختلال یادگیری با مشکلات ثانویه (مثل اختلالات توجه) همراه باشد، درمان دارویی نارسانویسی و نارساخوانی توصیه می‌شود.

۲. چه زمانی باید برای فرزندم دارو در نظر بگیرم؟

وقتی کودک علاوه‌بر اختلال یادگیری دچار کم‌توجهی یا بیش‌فعالی باشد، آن وقت با نظر متخصص از دارو‌های کمک‌کننده به تمرکز برای اختلال یادگیری استفاده می‌شود.

۳. عوارض دارو‌های محرک چیست و چگونه می‌توان آن‌ها را مدیریت کرد؟

عوارض دارو‌ی درمان اختلال یادگیری شامل بی‌خوابی، کاهش اشتها و تحریک‌پذیری هستند که با تنظیم دوز، مصرف با غذا و پایش پزشکی تحت کنترل قرار می‌گیرند.

۴. چگونه درمان‌های غیردارویی به کودکم کمک می‌کنند؟

درمان‌های غیردارویی با تقویت مهارت‌های شناختی و یادگیری، بدون عوارض به رشد پایدار کودک کمک می‌کنند. همچنین از دارو‌های موثر برای نارساخوانی یا اختلال خواندن تاثیر بهتری دارند.

مدت زمان مطالعه: 13 دقیقه

اختلال خواندن یا نارساخوانی، چالش قابل‌توجهی برای بسیاری از کودکان در مسیر یادگیری به شمار می‌رود. این اختلال نه تنها بر توانایی خواندن تاثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند اعتماد به نفس و پیشرفت تحصیلی کودک را نیز تحت‌الشعاع قرار دهد. کتاب درمان اختلال خواندن ابزاری قدرتمند بوده و نقش کلیدی در توانمندسازی این کودکان ایفا می‌کند. معرفی کتاب اختلال خواندن، به‌ویژه کتاب‌های آموزش خواندن به کودکان نارساخوان، دریچه‌ای نو به دنیای کلمات می‌گشاید. این کتاب‌ها با بهره‌گیری از روش‌های آموزشی موثر و جذاب، مهارت‌های خواندن را به تدریج تقویت کرده و لذت یادگیری را به کودکان بازمی‌گردانند. انتخاب بهترین کتاب برای درمان اختلال خواندن نیازمند آگاهی و دقت است، چرا که هر کودک نیازها و ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد. در ادامه این مطلب، به بررسی نقش مهم کتاب‌های تقویت مهارت خواندن در موفقیت کودکان نارساخوان خواهیم پرداخت.

 

اختلال خواندن چیست و کتاب‌ها چگونه به درمان کمک می‌کنند؟

اختلال خواندن که به نارساخوانی یا مشکلات در درک متن هم شناخته می‌شود، نوعی اختلال یادگیری است که فرد را در پردازش اطلاعات نوشتاری و رمزگشایی کلمات با مشکل مواجه می‌کند. این اختلال می‌تواند بر توانایی فرد در خواندن روان، درک مطلب و همچنین املای صحیح کلمات تاثیر بگذارد. کتاب درمان اختلال خواندن یکی از ابزارهایی است که نقش مهمی در کمک به کودکان مبتلا به این اختلال ایفا می‌کند.

کتاب‌های آموزش خواندن به کودکان نارساخوان فواید علمی متعددی دارند. این کتاب‌ها می‌توانند به بهبود مهارت‌های زبانی، افزایش اعتماد به نفس و کاهش اضطراب مرتبط با یادگیری کمک کنند. استفاده از کتاب‌های تمرین اختلال یادگیری خواندن و کتاب‌های خودآموز برای اختلال خواندن به کودک کمک می‌کند تا با تمرین و تکرار، توانایی‌های خود را در این زمینه ارتقا دهد.

انتخاب کتاب کار اختلال خواندن مناسب، توجه به سن، سطح اختلال و علایق کودک را می‌طلبد. انتخاب کتابی که متناسب با توانایی‌های فعلی کودک باشد، بسیار مهم است. منابع مکتوب برای کودکان با اختلال خواندن، با ارائه محتوای سازمان‌یافته و ساختارمند، می‌توانند در تقویت مهارت‌های خواندن کودکان مبتلا به این اختلال بسیار موثر باشند. ترکیب این منابع با منابع تخصصی درمان اختلال خواندن به پیشرفت چشمگیری در توانایی خواندن کودک منجر خواهد شد.

 

 

انواع کتاب‌های موثر برای درمان اختلال خواندن

اختلال خواندن، مشکلی رایج در بین کودکان محسوب می‌گردد که بر عملکرد تحصیلی و اعتماد به نفس آن‌ها تاثیر منفی می‌گذارد. کتاب درمان اختلال خواندن، نقش مهمی در کمک به این کودکان ایفا می‌کند. این کتاب‌ها به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند:

  • کتاب‌های خودآموز برای اختلال خواندن: این کتاب‌ها با ارائه راهنمایی‌های گام‌به‌گام، به کودکان کمک می‌کنند تا به‌صورت مستقل مهارت‌های خواندن را تقویت کنند.
  • کتاب‌های تصویری برای درمان اختلال خواندن: با استفاده از تصاویر جذاب، مفاهیم را ساده‌سازی کرده و یادگیری را لذت‌بخش‌تر می‌کنند.
  • کتاب‌های تمرین اختلال یادگیری خواندن: این کتاب‌ها با تمرین‌های متنوع، به بهبود مهارت‌های رمزگشایی و خواندن روان کمک می‌کنند.

انتخاب نوع مناسب کتاب‌های تقویت مهارت خواندن باید بر اساس سبک یادگیری کودک (دیداری، شنیداری، عملی) صورت گیرد تا حداکثر اثربخشی حاصل شود. منابع تخصصی درمان اختلال خواندن و انتخاب دقیق آن‌ها، گامی مهم در جهت بهبود وضعیت کودکان مبتلا به نارساخوانی است.

کتاب‌های موثر برای درمان اختلال خواندن

کتاب‌های راهنما برای والدین: راهکارهایی برای حمایت از کودک

نیاز والدین به کتاب نارساخوانی و کتاب راهنمای والدین برای اختلال یادگیری، امروزه بیش از پیش احساس می‌شود. این منابع مکتوب برای کودکان با اختلال خواندن، راهکارهایی عملی برای حمایت از کودک ارائه می‌دهند. کتاب برای والدین کودکان دارای اختلال خواندن نه تنها والدین را با چالش‌های اختلال یادگیری آشنا می‌کنند، بلکه به آن‌ها می‌آموزند چگونه با استفاده از کتاب تمرین خواندن برای کودکان با نیازهای ویژه، به فرزند خود کمک کنند.

کتاب تقویت خواندن کودک مانند «Overcoming Dyslexia» اثر شای‌وویتز و کتاب «اختلال یادگیری» (الهه اکبری)، از جمله نمونه‌های برجسته در این زمینه هستند. این کتاب درمان اختلال خواندن، والدین را با استراتژی‌های خانگی موثر آشنا کرده و به آن‌ها کمک می‌کنند تا محیطی حمایتی و پرورشی برای فرزندشان فراهم آورند. برای تکمیل این منابع، می‌توانید از دوره‌های آموزشی موجود در سایت روانشناسی کودک استفاده کنید.

 

کتاب‌های تمرین‌محور: تقویت رمزگشایی و مهارت خواندن

کتاب‌های تمرین اختلال یادگیری خواندن نقش مهمی در بهبود خواندن روان و تقویت مهارت‌های رمزگشایی دارند. این کتاب‌ها با ارائه تمرین‌های متنوع و هدفمند، به کودکان کمک می‌کنند تا مهارت‌های خواندن خود را به تدریج تقویت کنند.

اهمیت کتاب‌های کار در بهبود خواندن روان: تمرین‌های مکرر و هدفمند در کتاب کار اختلال خواندن، به کودکان کمک می‌کنند تا سرعت و دقت خواندن خود را بهبود بخشند و روان‌تر بخوانند. معرفی کتاب‌های تمرین برای کودکان با اختلال خواندن: پکیج‌های آواشناسی و واژگان، تمرین‌های تعاملی جملات و پاراگراف و کتاب‌های درمانی برای کودکان کلاس اول، از جمله منابع مفید هستند. برای نمونه، کتاب «Reading Success for Struggling Readers» یک منبع جهانی شناخته‌شده است. برای دسترسی به تمرین‌های بیشتر، می‌توانید به سایت روانشناسی کودک مراجعه کنید.

کتاب‌های موثر برای درمان اختلال خواندن

 

کتاب‌های تصویری: یادگیری شاد برای کودکان نارساخوان

کتاب‌های تصویری برای درمان اختلال خواندن و داستان‌های ساده‌سازی‌شده برای کودکان با اختلال خواندن، می‌توانند تجربه خواندن را برای کودکان نارساخوان لذت‌بخش‌تر کنند و به آن‌ها انگیزه بیشتری برای یادگیری بدهند. تصاویر به کودکان کمک می‌کنند تا مفهوم داستان را بهتر درک کنند و با متن ارتباط برقرار کنند. همچنین، تصاویر جذاب و رنگارنگ می‌توانند توجه کودکان را به خود جلب کنند و از خستگی و بی‌حوصلگی آن‌ها جلوگیری کنند.

داستان‌های کوتاه با تصاویر جذاب، کتاب‌های تعاملی با فعالیت‌های خواندن، مجموعه‌های ایرانی برای کودکان ابتدایی، و سری «See and Read Stories» از جمله منابع مناسب در این زمینه هستند. برای دسترسی به منابع تصویری بیشتر، می‌توانید به سایت روانشناسی کودک مراجعه کنید.

 

کتاب‌های صوتی: تقویت پردازش شنیداری در نارساخوانی

کتاب‌های صوتی مکمل برای نارساخوانی می‌توانند به تقویت پردازش شنیداری در کودکان نارساخوان کمک کنند. گوش دادن به داستان‌ها، به کودکان کمک خواهد کرد تا مهارت‌های شنیداری خود را بهبود بخشند و درک بهتری از زبان داشته باشند. این کتاب‌ها همچنین به یادگیری تلفظ صحیح کلمات، گسترش دایره واژگان و درک بهتر ساختار جملات کمک می‌کنند.

داستان‌های صوتی با متن مکتوب، کتاب‌های صوتی با سرعت قابل تنظیم، کتاب‌های صوتی مکمل برای نارساخوانی ایرانی و پلتفرم‌های جهانی مانند Audible Kids، از جمله منابع مفید هستند. برای بهره‌مندی از دوره‌های صوتی، می‌توانید به سایت روانشناسی کودک مراجعه کنید.

 

کتاب‌های تخصصی برای مربیان و درمانگران

مربیان و درمانگران نیز به منابع تخصصی درمان اختلال خواندن نیاز دارند تا آموزش‌های موثری به کودکان نارساخوان ارائه دهند. کتاب‌های تخصصی در زمینه آموزش ویژه، گفتاردرمانی و روان‌شناسی، می‌توانند به مربیان و درمانگران کمک کنند تا دانش و مهارت‌های خود را در این زمینه افزایش دهند.

این کتاب‌ها اطلاعات به‌روزی در مورد روش‌های تشخیص و درمان اختلال خواندن، مداخلات آموزشی و راهکارهای حمایتی ارائه می‌دهند. کتاب‌های ASHA برای درمانگران و منابع ایرانی مانند «آموزش کودکان با نیازهای ویژه»، از جمله منابع مفید در این زمینه هستند. برای بهره‌مندی از دوره‌های مربیان، می‌توانید به سایت روانشناسی کودک مراجعه کنید.

 

ابزارهای مکمل برای اثربخشی بیشتر کتاب‌های درمانی

اثربخشی کتاب درمان اختلال خواندن با استفاده از ابزارهای یادگیری خواندن قابل ارتقا است. فلش‌کارت‌های واژگان و تصاویر، به تجسم و تثبیت کلمات کمک می‌کنند. همچنین اپلیکیشن‌های آموزشی مکمل، تمرین و تکرار را در قالبی جذاب ارائه می‌دهند. استفاده از این ابزارها در کنار پکیج‌های خواندن درمانی، فرایند یادگیری را تسریع می‌بخشد.

راهنمای استفاده از ابزارهای یادگیری خواندن، والدین و مربیان را در بهره‌گیری بهینه از آن‌ها یاری می‌رساند. سایت روانشناسی کودک، منابع متنوعی از جمله کتاب تمرین خواندن برای کودکان با نیازهای ویژه، پکیج‌های خواندن درمانی، کتاب‌های درمانی برای کودکان کلاس اول، ابزارهای یادگیری خواندن، داستان‌های ساده‌سازی‌شده برای کودکان با اختلال خواندن و کتاب‌های صوتی مکمل برای نارساخوانی را در اختیار شما قرار می‌دهد.

 

تحلیل رقبا: بهترین منابع جهانی و ایرانی برای اختلال خواندن

تحلیل منابع موجود نشان می‌دهد که هم منابع جهانی و هم ایرانی رویکردهای موثری برای درمان اختلال خواندن ارائه می‌دهند. در سطح بین‌المللی، انتشاراتی مانند Scholastic و Brookes Publishing و کتاب‌هایی مانند «The Dyslexia Empowerment Plan» منابع معتبری هستند که با ارائه راهکارهای علمی، به والدین و مربیان کمک می‌کنند. در ایران، کتاب‌های تقویت مهارت خواندن و پکیج‌های خواندن درمانی مانند منابع ارائه‌شده در سایت روانشناسی کودک، با تمرکز بر نیازهای کودکان ایرانی، رویکردهای بومی و موثری را ارائه می‌دهند. این منابع شامل کتاب تمرین خواندن برای کودکان با نیازهای ویژه، کتاب‌های درمانی برای کودکان کلاس اول، و داستان‌های ساده‌سازی‌شده برای کودکان با اختلال خواندن هستند که با فرهنگ و زبان کودکان ایرانی سازگارند.

 

چگونه کتاب مناسب برای کودک خود انتخاب کنیم؟

انتخاب کتاب درمان اختلال خواندن مناسب برای کودک، نیازمند توجه به نیازهای ویژه او خواهد بود. ابتدا، سن، نوع اختلال (در صورت وجود) و سبک یادگیری کودک را شناسایی کنید. کتاب درمان اختلال خواندن باید از نظر سطح دشواری متناسب بوده و جذابیت بصری کافی داشته باشد تا کودک را به مطالعه ترغیب کند.

اطمینان حاصل کنید که محتوای کتاب با نیازهای شناختی کودک تطابق دارد و به او در درک بهتر مطالب کمک می‌کند. در صورت نیاز، برای انتخاب بهترین کتاب برای درمان اختلال خواندن، با متخصصان و مشاوران حوزه کودک مشورت نمایید. برای دسترسی به مشاوره‌های تخصصی بیشتر، می‌توانید به سایت روانشناسی کودک مراجعه فرمایید.

 

توصیه‌های کاربردی برای استفاده از کتاب‌های درمانی

کتاب‌های درمانی برای کودکان کلاس اول و سایر کتاب‌های آموزش خواندن به کودکان نارساخوان، ابزاری ارزشمند برای والدین و مربیان در جهت کمک به کودکان مبتلا به این اختلال هستند. برای استفاده کاربردی از این کتاب‌ها، توصیه‌های زیر را به خاطر داشته باشید:

  • در خانه، خواندن تعاملی را با کودک خود تجربه کنید؛ به این معنی که ضمن خواندن، سوالاتی بپرسید و او را تشویق به پیش‌بینی و بازگویی داستان نمایید.
  • در مدارس، کتاب‌های تقویت مهارت خواندن را در برنامه درسی ادغام کنید. استفاده از این منابع به کودکان کمک می‌کند تا مهارت‌های خواندن خود را تقویت کنند.
  • به یاد داشته باشید، هدف ایجاد تجربه‌ای لذت‌بخش و بدون استرس است. با تشویق و قدردانی از تلاش‌های کودک، او را به مطالعه ترغیب کنید.
  • در کنار کتاب کار اختلال خواندن، از اپلیکیشن‌های آموزشی مکمل و دوره‌های آموزشی موجود نیز بهره ببرید.

برای دسترسی به دوره‌های مکمل، می‌توانید به سایت روانشناسی کودک مراجعه نمایید. استفاده از کتاب درمان اختلال خواندن، گامی موثر در بهبود مهارت‌های خواندن کودکان خواهد بود.

 

نتیجه گیری

بدون شک، کتاب درمان اختلال خواندن نقش بسزایی در بهبود مهارت‌های خواندن کودکان دارد. انتخاب دقیق و متناسب منابع مکتوب برای کودکان با اختلال خواندن، گامی اساسی در تسهیل این فرآیند خواهد بود. کتاب‌های آموزش خواندن به کودکان نارساخوان باید با نیازها و سطح توانایی کودک همخوانی داشته باشد تا از ایجاد سرخوردگی و بی‌انگیزگی جلوگیری شود. بدین منظور، سایت روانشناسی کودک، دوره‌های تخصصی را در این زمینه ارائه می‌دهد. با بهره‌گیری از این دوره‌ها، والدین و مربیان می‌توانند با روش‌های اصولی انتخاب بهترین کتاب برای درمان اختلال خواندن آشنا شده و به کودکان در غلبه بر مشکلات خواندن یاری رسانند. با انتخاب کتاب نارساخوانی مناسب، این فعالیت را برای کودک لذت‌بخش سازید و از امروز، گامی مثبت در جهت بهبود مهارت‌های خواندن کودک خود بردارید.

مدت زمان مطالعه: 10 دقیقه

اگر کودک شما از خواندن فراری است و در هنگام خواندن، به مشکل برمی‌خورد و نگران اعتماد به نفسش هستید، این مطلب برای شماست. بازی درمانی برای اختلال خواندن، بهترین و جذاب‌ترین برای کودکان نارساخوان است. این روش خلاقانه، با فعالیت‌های سرگرم‌کننده و شاد، اعتمادبه‌نفس کودکان را تقویت کرده و یادگیری را به حس لذت‌بخشی برای کودک تبدیل می‌کند. در این مطلب، با تمریناتی برای درمان اختلال خواندن آشنا می‌شوید که والدین و معلمان می‌توانند به‌سادگی در خانه یا کلاس اجرا کنند. درمان اختلال خواندن با بازی، محیطی پویا و بدون استرس خلق می‌کند که کودکان در آن با اشتیاق یاد می‌گیرند. برای کشف ابزارها و دوره‌های تخصصی، سری به سایت روانشناسی کودک بزنید و سفر یادگیری را آغاز کنید!

 

اختلال خواندن چیست و بازی درمانی چگونه جادو می‌کند؟

اختلال خواندن، دنیایی از چالش‌هاست؛ از نارساخوانی که رمزگشایی کلمات را دشوار می‌کند تا مشکلاتی در فهم معنای متن. اما نگران نباشید! بازی درمانی برای اختلال خواندن خیلی سریع به کودک کمک می‌کند تا با لذت این موانع را پشت سر بگذارد. بازی‌های مناسب نارساخوانی، با تقویت حافظه کاری، تمرکز و پردازش زبانی، پایه‌های خواندن را محکم می‌کنند. تمرین بازی‌محور برای تقویت حافظه کاری و آموزش خواندن با بازی، با تکیه بر علم بازی‌های شناختی، ذهن کودک را برای موفقیت آماده می‌کنند. این بازی‌ها مهارت‌های خواندن را تقویت کرده و جرقه‌های انگیزه و اعتمادبه‌نفس را در دل کودک روشن می‌کنند.

 

بازی درمانی برای اختلال خواندن

 

انواع بازی درمانی: کلیدهای طلایی برای خواندن بهتر

اختلال خواندن می‌تواند اعتمادبه‌نفس کودک را خدشه‌دار کند، اما بازی‌های تقویتی برای خواندن نمی‌گذارند این اتفاق برای کودک شما بیفتد! این بازی‌ها، با سرگرمی و هیجان، مهارت‌های ضروری خواندن را تقویت می‌کنند. بیایید نگاهی به انواع این بازی‌ها بیندازیم:

 

بازی‌های فونولوژیک: جادوی رمزگشایی واژه‌ها

رمزگشایی، مثل حل یک معمای هیجان‌انگیز است که حروف و صداها را به کلمات معنادار تبدیل می‌کند. کودکان نارساخوان اغلب در این مرحله گیر می‌کنند، اما بازی برای تقویت رمزگشایی می‌تواند معجزه کند! با فعالیت‌هایی مثل چیدن پازل‌های حروف رنگارنگ و بازی‌های ریتمیک کلمه‌سازی، ذهن کودک برای شناسایی و ترکیب صداها آماده می‌شود. تمرین‌های تعاملی حروف و کلمات، مثل مرتب کردن حروف روی تخته‌های بازی، یادگیری را سرگرم کننده می‌کنند. برای ایده‌های بیشتر، دوره‌های فونولوژیک سایت روانشناسی کودک گنجینه‌ای از منابع جذاب در اختیارتان قرار می‌دهد.

 

بازی‌های درک مطلب: کشف داستان‌ها با سرگرمی

خواندن فقط کنار هم گذاشتن کلمات نیست؛ درک معنای آن‌هاست که دنیای متن را زنده می‌کند. بازی برای درک مطلب، مثل داستان‌گویی با پرسش‌های هیجان‌انگیز یا بازی‌های کارتی تصویر و واژه، به کودک کمک می‌کند تا معنای متن را بهتر بفهمد. این فعالیت‌های سرگرم‌کننده برای نارساخوان‌ها، با ایجاد فضایی شاد، کودک را به کشف ایده‌های اصلی و جزئیات متن دعوت می‌کنند. برای منابع بیشتر، دوره‌های درک مطلب سایت روانشناسی کودک راهنمای شماست.

 

بازی درمانی برای اختلال خواندن

 

بازی‌های دیداری-شنیداری: هماهنگی چشم و گوش

خواندن، رقص هماهنگ چشم و گوش است. تمرین‌های دیداری-شنیداری، مثل فلش‌کارت‌های صوتی-تصویری یا بازی‌های تشخیص الگوهای حروف، به کودکان کمک می‌کنند تا حروف و صداها را بهتر درک کنند. این بازی‌های شناختی در خانه، پردازش بصری و شنیداری را تقویت کرده و خواندن را روان‌تر می‌کنند. دوره‌های دیداری-شنیداری روانشناسی کودک، ابزاری ساده اما موثر برای والدین است.

 

بازی‌های شناختی: تقویت حافظه و تمرکز

تصور کنید ذهن کودک مثل یک جعبه گنج است که باید مرتب و آماده نگه داشته شود. تمرین‌های حافظه برای یادگیری خواندن و بازی برای تمرکز در اختلال خواندن، مثل کارت‌های حافظه واژگان یا اپلیکیشن‌های تعاملی، حافظه کاری و توجه کودک را تقویت می‌کنند. این تمرینات شناختی کودکانه، یادگیری را به یک بازی هیجان‌انگیز تبدیل می‌کنند. برای منابع بیشتر، به دوره‌های تقویت حافظه سایت روانشناسی کودک سر بزنید.

 

بازی‌های حرکتی: هماهنگی برای خواندن بهتر

خواندن، فقط کار ذهن نیست؛ چشم‌ها و دست‌ها هم باید با ذهن در هنگام خواندن هماهنگ باشند! بازی‌های کلاسی برای اختلال خواندن، مثل پرتاب توپ به حروف یا نقاشی تعاملی، مهارت‌های حرکتی را تقویت می‌کنند. این فعالیت‌ها، با ترکیب حرکت و یادگیری، به کودکان کمک می‌کنند تا با دقت بیشتری کلمات را دنبال کنند. دوره‌های حرکتی سایت روانشناسی کودک، راهکارهایی خلاقانه برای والدین و معلمان دارد.

 

بازی درمانی برای اختلال خواندن

 

ابزارهای ساده برای بازی درمانی در خانه و مدرسه

تقویت مهارت خواندن با ابزارهای بازی‌محور، نیازی به تجهیزات پیچیده ندارد! پازل‌های آموزشی حروف، فلش‌کارت‌های رنگارنگ، و اپلیکیشن‌های کودکانه، یادگیری را به شدت جذاب می‌کنند. در خانه، والدین می‌توانند با بازی‌های ویژه یادگیری واژگان، مثل ساخت کلمات با حروف مغناطیسی، کودک را سرگرم کنند. در کلاس، بازی‌های کلاسی برای اختلال خواندن، مثل مسابقه کلمه‌سازی، فضای یادگیری را پویا می‌کنند. برای ابزارهای بیشتر، سایت روانشناسی کودک منبعی ارزشمند است.

 

چگونه بازی درمانی را اجرا کنیم؟

والدین عزیز! کافی است فضایی شاد و بدون فشار در خانه بسازید و با جلسات کوتاه روش‌های تعلیمی با رویکرد بازی، کودک را همراهی کنید. تشویق و لبخند شما، بزرگ‌ترین انگیزه اوست. در مدرسه، معلمان می‌توانند با بازی‌های کلاسی برای اختلال خواندن، یادگیری را به یک تجربه گروهی جذاب تبدیل کنند. همکاری با متخصصان، مثل گفتاردرمان‌ها، می‌تواند این مسیر را هموارتر کند. برای راهنمایی‌های بیشتر، دوره‌های آموزشی سایت روانشناسی کودک را از دست ندهید.

 

نگاهی به رقبا: بازی درمانی در ایران و جهان

در دنیا، برنامه‌هایی مثل Lexia Core5 و Nessy با بازی‌های خلاقانه، به کودکان نارساخوان کمک می‌کنند. در ایران، روانشناسی کودک با بازی درمانی برای اختلال خواندن، رویکردی منحصربه‌فرد دارد که یادگیری را به تجربه‌ای شاد و انگیزه‌بخش تبدیل می‌کند. این برنامه‌ها، با تمرکز بر لذت و تعامل، کودکان را به سوی موفقیت هدایت می‌کنند.

 

توصیه‌هایی به والدین و معلمان برای بازی درمانی

برای حمایت از کودکان نارساخوان، ابتدا نیازهایشان را بشناسید. هر روز زمانی را به تمریناتی برای درمان اختلال خواندن اختصاص دهید و با فعالیت‌های سرگرم‌کننده برای نارساخوان‌ها، انگیزه آن‌ها را بالا ببرید. همکاری با متخصصان و استفاده از منابع سایت‌هایی مثل روانشناسی کودک، مسیر یادگیری را هموار می‌کند. با تشویق و صبر، به کودک کمک کنید تا با اعتمادبه‌نفس بخواند و بدرخشد.

 

نتیجه‌گیری

بازی درمانی برای اختلال خواندن، راهی نوین و شاد برای باز کردن گره‌های یادگیری است. این روش، با کاهش استرس و افزایش انگیزه، به کودکان کمک می‌کند تا با لذت بخوانند و یاد بگیرند. با تمرینات شناختی کودکانه و بازی‌های تقویتی برای خواندن، می‌توانید شاهد پیشرفت چشمگیر کودک باشید. همین حالا به سایت روانشناسی کودک سر بزنید، در دوره‌های تخصصی ثبت‌نام کنید و اولین قدم را برای شکوفایی مهارت‌های خواندن فرزندتان بردارید!

مدت زمان مطالعه: 6 دقیقه

تمرینات دست ورزی یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی است که پس از طی شدن مراحلی از رشد، باید با کودک همراه شود. اگر این مهارت در کودک وجود داشته باشد، فرزند ما هیچ مشکلی در انجام حرکات دقیق و ظریف به کمک انگشتان خود نخواهد داشت. اگر تا بحال دیده باشید که فرزند شما در انجام حرکات ظریف مانند نوشتن و یا گرفتن مداد دچار مشکل شده باشد، این مقاله برای شما است. با انجام تمرینات پیشنهادی ما، این مهارت کلیدی و بنیادی در فرزند شما تقویت خواهد شد.

 

دست ورزی چیست؟ آشنایی با مهارت‌های حرکتی ظریف

تمرینات دست ورزی بر تقویت عضلات کوچک دست و مچ برای انجام کارها تمرکز دارند. مهارت دست ورزی به هماهنگی چشم و دست برای گرفتن، کشیدن یا حرکت دادن اشیا در جهتی خاص اشاره دارد. حرکات ظریف و عضلات کوچک دست نسبت به حرکات درشت، نیاز به هماهنگی و دقت بیشتری دارند. این عضلات برای انجام کارهای روزمره مانند نوشتن، غذا خوردن، بستن دکمه یا مسواک زدن ضروری هستند.

اگر اختلالی در مهارت دست ورزی وجود داشته باشد، باید در سنین پایین تشخیص داده شود تا همگام با رشد عصبی کودک تقویت گردد. مهارت دست ورزی پایه‌ای برای سایر ابعاد رشد شناختی کودک مانند نوشتن، خواندن و حل مسئله است. در نتیجه، توجه به این مهارت و بررسی هرگونه ضعف در آن بسیار مهم است.

 

تمرینات دست ورزی

 

فواید تمرینات دست ورزی برای کودکان

فعالیت‌های حرکتی ظریف کودکان، پایه‌ای برای انجام کارهای روزمره هستند و هرگونه ضعف در این مهارت‌ها می‌تواند زندگی کودک را با چالش‌هایی همراه کند، از جمله مشکلات روحی. با انجام بازی‌های تقویتی برای مهارت دست ورزی، شاهد پیشرفت‌های زیر در کودک خواهید بود:

  • افزایش استقلال و اعتماد به نفس: انجام کارهایی مانند غذا خوردن یا نگه داشتن وسایل به تنهایی، به کودک کمک می‌کند اعتماد به نفس خود را تقویت کرده و حس استقلال‌طلبی بیشتری پیدا کند.
  • تقویت تمرکز و دقت: ضعف در مهارت دست ورزی می‌تواند تمرکز و دقت کودک را در فعالیت‌هایی مانند نوشتن کاهش دهد. بازی‌های دقت و تمرکز انگشتی به دلیل نیاز به توجه بالا، این مهارت‌ها را بهبود می‌بخشند.
  • بهبود مهارت‌های پیش‌نیاز نوشتن و تحصیل: برای موفقیت تحصیلی، کودک باید بتواند مداد، قیچی یا سایر ابزار را به درستی در دست گرفته و آن‌ها را کنترل کند. تمرینات آماده‌سازی برای نوشتن هماهنگی چشم و دست را تقویت می‌کنند.

 

دسته‌بندی تمرینات دست ورزی بر اساس سن و مهارت

در این بخش، تمرینات کاردرمانی برای دست ورزی را بر اساس سن و سطح مهارت کودک دسته‌بندی کرده‌ایم. با توجه به سن کودک و توصیه‌های پزشک، مناسب‌ترین فعالیت‌ها را انتخاب کنید.

 

تمرینات دست ورزی برای کودکان 2 تا 3 سال

در این سن، کودکان از طریق لمس اشیا دنیای اطراف را کشف می‌کنند و سعی می‌کنند با فشردن یا کشیدن، به اشیا شکل دهند. تمرینات برای تقویت عضلات انگشت در این سنین شامل موارد زیر است:

  • بازی با خمیر بازی: اجازه دهید کودک اشکال ساده‌ای مانند گلوله یا فرم‌های دلخواه با خمیر بسازد. این فعالیت درک او از بافت و وزن اشیا را افزایش داده و عضلات کوچک دست را تقویت می‌کند.
  • نخ کردن مهره‌های بزرگ: این فعالیت برای تمرین هماهنگی چشم و دست بسیار مناسب است. به دلیل خطر بلعیدن مهره‌ها، حتماً نظارت داشته باشید.
  • گرفتن اشیا با انبر یا گیره لباس: این فعالیت به تقویت گرفتن گازانبری کمک می‌کند که برای گرفتن مداد در آینده مفید است. از گیره‌های سبک و ایمن استفاده کنید و کنار کودک باشید تا گیره را به لبه مقوا یا طناب وصل کند.

 

تمرینات دست ورزی برای کودکان 4 تا 5 سال

در این سن، مهارت‌های دست ورزی پیشرفته‌تر می‌شوند. تمرینات تقویت انگشتان کودکان در این گروه سنی شامل موارد زیر است:

  • کار با قیچی ایمن: کودک 4 ساله باید بتواند کاغذ را در جهت مشخص برش دهد. این فعالیت مچ و انگشتان را تقویت می‌کند.
  • ساخت اشکال با لگو: ساخت برج یا اشکال هندسی با لگوهای کوچک، خلاقیت و درک فضایی را به همراه عضلات دست تقویت می‌کند.
  • رنگ‌آمیزی و نقاشی انگشتی: این فعالیت‌ها هماهنگی چشم و دست را بهبود داده و خلاقیت کودک را پرورش می‌دهند.

 

تمرینات دست ورزی برای کودکان 6 سال و بالاتر

در این سن، تمرینات نوشتاری پیش‌نیاز و فعالیت‌های پیچیده‌تر مورد توجه قرار می‌گیرند:

  • نوشتن و خط کشی با مداد: کپی کردن خطوط و اشکال ساده، پیش‌نیازی برای مهارت‌های نوشتاری است.
  • باز و بسته کردن زیپ و دکمه: این فعالیت به استقلال کودک و یادگیری الگوهای حرکتی کمک می‌کند.
  • بازی‌های پیچیده مهره و نخ: ساخت الگوهای پیشرفته‌تر با مهره‌ها، تفکر منطقی و تمرینات هماهنگی چشم و دست را تقویت می‌کند.

 

تمرینات دست ورزی

 

10 فعالیت هدفمند برای تقویت مهارت‌های حرکتی ظریف

برای تقویت مهارت‌های دست ورزی، ترکیبی از فعالیت‌های عملی دست ورزی را به کار ببرید:

  1. خمیربازی؛ ابزار همه‌کاره برای تقویت انگشتان: از کودک بخواهید اشکال مشخصی مانند حیوانات یا اشکال هندسی بسازد. این فعالیت خلاقیت و عضلات دست را تقویت می‌کند.
  2. نخ کردن مهره‌ها؛ تمرین دقت و هماهنگی: پیدا کردن حفره مهره‌ها و نخ کردن آن‌ها، هماهنگی چشم و دست را بهبود می‌بخشد. ساخت دستبند یا اشکال خاص انگیزه کودک را افزایش می‌دهد.
  3. کار با قیچی؛ تقویت مچ و انگشتان: برش اشکال مشخص با قیچی ایمن، دقت و قدرت مچ را افزایش می‌دهد.
  4. بازی با گیره لباس؛ ابزار ساده و در دسترس: باز و بسته کردن گیره‌ها یا ساخت آویزهای تزئینی، مهارت گرفتن را تقویت می‌کند.
  5. پازل‌های ساده و سه‌بعدی؛ تقویت حل مسئله و دست ورزی: پازل‌های چوبی یا مکعبی، استدلال منطقی و درک فضایی را بهبود می‌دهند.
  6. نقاشی و رنگ‌آمیزی برای بهبود خلاقیت: استفاده از مداد رنگی، آبرنگ یا رنگ انگشتی، عضلات دست و مهارت نوشتن را تقویت می‌کند.
  7. ساخت کاردستی با وسایل خانگی: با استفاده از نخ، مقوا، چسب و اشیای بازیافتی، خلاقیت و تفکر بازیافتی کودک را پرورش دهید.
  8. بازی با لگو و بلوک ساختمانی: ساخت سازه‌های ساده یا پیچیده، درک فضایی و کار گروهی را بهبود می‌بخشد.
  9. بازی‌های حسی و تقویت آگاهی لمسی: جابجایی برنج یا شن با دست، هماهنگی بین لامسه و بینایی را تقویت می‌کند.
  10. فعالیت‌های روزمره تمرین دست ورزی: بستن بند کفش، مسواک زدن یا باز و بسته کردن زیپ، استقلال و عزت نفس کودک را افزایش می‌دهد.

 

نکات کاربردی برای والدین و مربیان در تمرینات دست ورزی

تمرین دست ورزی در خانه و محیط آموزشی باید با ایجاد فضایی جذاب انجام شود. از موسیقی، شخصیت‌های کارتونی مورد علاقه کودک یا داستان‌های سرگرم‌کننده استفاده کنید تا او به انجام تمرینات برای تقویت مهارت‌های حرکتی ظریف تشویق شود. به کودک اجازه دهید از بین چند بازی، گزینه مورد علاقه‌اش را انتخاب کند تا انگیزه‌اش افزایش یابد.

برای جلوگیری از یکنواختی، فعالیت‌های متنوعی مانند گرفتن، کشیدن، برش دادن و چسب زدن را در یک بازی ترکیب کنید. زمان‌بندی مناسب نیز مهم است؛ بازی‌های طولانی کودک را خسته می‌کنند، بنابراین فعالیت‌ها را در زمان‌هایی انجام دهید که ذهن کودک آماده است، به‌ویژه برای تمرینات دست ورزی برای پیش‌دبستانی. در نهایت، تلاش‌های کودک را با تشویق کلامی یا جوایز کوچک مانند برچسب‌های تصویری تحسین کنید.

 

تمرینات دست ورزی

 

نقش تمرینات دست ورزی در رشد شناختی و تحصیلی

تمرینات توان‌بخشی انگشت نه‌تنها برای تقویت جسم، بلکه برای رشد شناختی و منطقی کودکان طراحی شده‌اند. کودکانی که دستان قوی‌تری دارند، آمادگی بیشتری برای نوشتن، کشیدن خطوط و کنترل انگشتان نشان می‌دهند. بازی‌های مهارتی انگشتان مانند نخ کردن مهره‌ها یا ساخت لگو، دقت و تمرکز را افزایش داده و مهارت‌های حل مسئله و درک فضایی را تقویت می‌کنند. این توانایی‌ها پایه موفقیت تحصیلی هستند.

هر بار که کودک کاری را به تنهایی انجام می‌دهد، حس “من می‌توانم” در او تقویت می‌شود. این حس، انگیزه او را برای یادگیری و کسب موفقیت‌های بیشتر افزایش می‌دهد.

 

با دست ورزی آینده‌ای روشن برای کودک خود بسازید

مهارت‌های دست ورزی تأثیر زیادی بر زندگی روزمره و موفقیت تحصیلی کودکان دارند. این مهارت‌ها اعتماد به نفس و سلامت روان کودک را تقویت می‌کنند. با اختصاص زمان مشخصی در روز برای انجام فعالیت‌های حرکتی ظریف یا fine motor skills exercises، کودک خود را برای موفقیت‌های بزرگ‌تر آماده کنید. همین حالا یکی از تمرینات را انتخاب کنید و با افزودن آن به برنامه روزانه فرزندتان، به رشد حرکتی و شناختی او کمک کنید.

 

سوالات متداول

  • چه سنی برای شروع تمرینات دست ورزی مناسب است؟
    از حدود 2 سالگی که کودک علاقه به گرفتن اشیا نشان می‌دهد، می‌توان تمرینات برای تقویت مهارت‌های حرکتی ظریف را آغاز کرد.
  • چگونه می‌توان تشخیص داد کودک در مهارت دست ورزی ضعف دارد؟
    اگر کودک در گرفتن مداد، قیچی یا انجام تمرینات دست ورزی برای پیش‌دبستانی مشکل دارد یا زود خسته می‌شود، با یک پزشک متخصص مشورت کنید.
  • آیا تمرینات دستورزی برای کودکان با نیازهای ویژه مناسب است؟
    بله، بسیاری از تمرینات کاردرمانی برای دستورزی برای کودکان با نیازهای ویژه مناسب هستند، اما باید توسط متخصص شخصی‌سازی شوند.
  • چه ابزارهای ساده‌ای در خانه برای تمرین دستورزی وجود دارد؟
    ابزارهایی مانند چسب، قیچی، کاغذ، اسباب‌بازی، زیپ، دکمه و مهره‌های تسبیح برای انجام بازی‌های تقویتی عضلات کوچک دست کافی هستند.

 

مدت زمان مطالعه: 8 دقیقه

اختلال خواندن که با نام دیسلکسیا نیز شناخته می‌شود، یکی از چالش‌های یادگیری در کودکان است که در سال‌های اخیر بین کودکان ایرانی رواج پیدا کرده است. این اختلال کودک را از کسب برخی مهات‌های بنیادین مانند خواندن و حتی نوشتن محروم می‌کند؛ در نتیجه به مرور زمان کودک به لحاظ اعتماد بنفس و روابط اجتماعی منزوی می‌شود.

تشخیص زودهنگام و اقدام به درمان به موقع، از این آسیب‌ها جلوگیری می‌کند و کودک را در یادگیری مفاهیم جلو می‌اندازد. والدین و معلمان، به عنوان نزدیک‌ترین افراد به کودک، نقش مهمی در شناسایی علائم اولیه دارند. در این مقاله درباره این علائم مفصل صحبت خواهیم کرد.

 

اختلال خواندن (دیسلکسیا) چیست؟

برای درک بهتر علائم اختلال خواندن، بهتر است یکبار برای همیشه مفهوم این اختلال را یاد بگیرید. در یک توضیح جامع، دیسلکسیا یک اختلال عصبی-رشدی است. این اختلال بخشی از مغز را که مرتبط با درک آواها، فهم معنی یک کلمه واحد و ارتباط حروف با هم است را تحث تاثیر قرار می‌دهد. کودکان مبتلا به این اختلال مشکلات هوشی ندارند و بعضا بسیار باهوش هستند. افراد بزرگسال مبتلا به این اختلال هم ممکن است در نوشتن و حتی تلفظ برخی کلمات نیز دچار سردرگمی شود.

از آنجایی که این اختلال بین 5 الی 10 درصد بین کودکان ایرانی رواج پیدا کرده است، روزبه‌روز اهمیت افزایش آگاهی والدین و مربیان بیشتر می‌شود. این بیماری ممکن است رویکرد مشابهی با برخی از بیماری‌ها مانند کم هوشی و یا دیر خوانی داشته باشد، اما بیماری کاملا متفاوتی نسبت به آن‌ها شناخته می‌شود.

اختلال خواندن به بخشی از پردازش مغزی مرتبط می‌شود که وظیفه درک مفاهیم خواندنی را بر عهده دارد. این در حالی است که دیر خوانی عادی به علت مشکلات محیطی و عدم آموزش صحیح ایجاد می‌شود. بسیار مهم است که اختلال خواندن و نوشتن در کودکان دبستانی، با کم هوشی اشتباه گرفته نشود. این دانش آموزان گاها ضریب هوشی بسیار بالایی دارند.

 

علائم اختلال خواندن در سنین مختلف

همانطور که اشاره کردیم، اختلال خواندن معمولا در جایی خود را بروز می‌دهد که کودکان به طور جدی وارد فرآیند آموزش می‌شوند. این موقعیت از زمان پیش دبستانی آغاز و تا 8 الی 9 سالگی کاملا مشخص می‌شود. علائمی که در ادامه نام می‌بریم، معمولا با تمرین بهبود نمی‌یابند، بلکه نیازمند مداخلات تخصصی هستند.

علائم اختلال خواندن پیش دبستانی

  • ناتوانی در شناخت قافیه‌ها
  • سختی در یادگیری کلمات جدید
  • بیان نادرست شعرها یا داستان‌ها

علائم اختلال خواندن دبستان کلاس اول تا سوم

  • کندخوانی و توقف زیاد هنگام خواندن
  • گم کردن خط در متن
  • جابجایی حروف یا ترتیب کلمات؛ مانند «سبی» به‌جای «سیب»
  • تکرار خطاهای مشابه هنگام خواندن متون فارسی
  • مشکل در یادگیری کلمات با هجی غیر معمول
  • مشکل در درک مطلب
  • مشکل در یادگیری زبان جدید

 

علائم اختلال خواندن

 

انواع علائم اختلال خواندن

دسته بندی از نشانه‌های نارساخوانی تنها محدود به مواردی که در بالا به آن‌ها اشاره کردیم نمی‌شوند. متخصصان در یک دسته‌بندی دیگر این علائم را در گروه رفتاری، زبانی و عاطفی قرار می‌دهند. این علائم اغلب با هم بروز می‌کنند و می‌توانند بر روابط اجتماعی و انگیزه کودک تاثیر بگذارند. به همین علت هرچقدر هم بر روی حمایت عاطفی و آگاهانه والدین و مربیان تاکید کنیم، نمی‌توانیم عمق اهمیت حضور موثر ایشان را نشان دهیم.

علائم رفتاری

  • پرهیز کودک از خواندن با صدای بلند
  • بی‌میلی نسبت به تکالیف مدرسه
  • گم کردن خطوط یا سر خط در کتاب
  • عدم حفظ توجه به فعالیت‌های خواندنی
  • مشکل در هماهنگی حرکات مرتبط با خواندن و نوشتن

علائم زبانی

  • ناتوانی در درک واج‌ها (صداهای تشکیل‌دهنده کلمات)
  • دشواری در هجی‌کردن و ترکیب حروف
  • اشتباه مداوم در تلفظ برخی کلمات
  • مشکل در تمیز دادن حروف مشابه

علائم عاطفی

  • اضطراب یا خجالت هنگام خواندن در کلاس
  • افت شدید اعتماد به نفس
  • انزوا یا بی‌علاقگی نسبت به درس‌ها

 

علائم اختلال خواندن

 

تفاوت دیسلکسیا با چالش‌های یادگیری عادی

برخی از بیماری‌ها هستند که نتایج یکسان زبانی و عاطفی با دیسلکسیا برای کودک ایجاد می‌کنند. اما درک تفاوت این بیماری‌ها برای تشخیص افتراقی پزشک و گزارش صحیح علائم به متخصص اهمیت زیادی دارد.

 

تفاوت دیسلکسیا با دیرخوانی عادی

برخی از کودکان ممکن است تنها دیرآموز باشند یا تحت تاثیر عوامل محیطی قرار گرفته باشند. اختلال یادگیری هیچ ارتباطی با مشکلات حسی و جسمی کودک ندارد. این اختلال از تفاوت‌های فردی در پردازش زبان بوجود می‌آید. در حالی که در چالش‌های یادگیری کودکان دبستانی عمده مشکلات مرتبط با نحوه تدریس، مشکلات حسی کودک و یا مشکل در سازماندهی افکار باشد.

 

تفاوت دیسلکسیا با بیش فعالی

برخی اوقات افراد علائم اختلال خواندن را با بیماری‌های مختلف مانند بیش فعالی یا همان ADHD اشتباه می‌گیرند. این مسئله باعث می‌شود روش درمانی نامناسبی برای این کودکان در پیش گرفته شود و ریسک دیرکرد بهبودی را افزایش می‌دهد. در بیش فعالی مشکل کودکان در توجه و تمرکز است. این کودکان هیچ چالش در رمزگشایی کلمات و یا ارتباط آوایی حروف با یکدیگر تجربه نمی‌کنند.

از طرفی در هر دو اختلال کودکان دارای دامنه هوشی نرمال یا بالاتر هستند و نکته قابل توجه که ماجرا تشخیص را ساده‌تر می‌کند این است که خطاهای تکرار شونده در خواندن زمانی که کودک دچار ADHD باشد، دیده نمی‌شود؛ در حالی که ماجرا در دیسلکسیا کاملا برعکس است.

 

تفاوت دیسلکسیا با مشکلات بینایی 

همانطور که اشاره کردیم، دیسلکسیا یکی از مشکلات عصبی رشدی است و ارتباطی با اوضاع جسمانی کودک ندارد. اگر کودک دچار بینایی کم باشد و از عینک استفاده کند، احتمالا پس از یک مدت کوتاه علائم اختلال خواندن در کلاس اول برای ایشان رفع شود و شروع به یادگیری کند.

در حالی که اگر فردی دچار دیسلکسیا باشد، دچار خطاهای تکرارشونده در خواندن می‌شود و این خطاها با تمرینات عادی هم رو به بهبود نخواهند رفت. ویژگی کودکان دارای اختلال خواندن این است که در رمزگشایی و ارتباط بین حروف مشکل دارند.

 

علائم اختلال خواندن

 

علائم خاص دیسلکسیا در زبان فارسی

زبان فارسی ویژگی‌هایی دارد که می‌تواند باعث بروز علائم خاص‌تری در کودکان دارای اختلال خواندن شود. در این موارد معمولا کودک از برقراری ارتباط معنادار بین حروف و یا آوا و شکل ظاهری کلمه بازمی‌ماند و دچار بی اعتماد بنفسی می‌شود:

  1. اشتباه بین حروف مشابه: مانند جابجایی ب، پ، ت، ن، یا د، ر، ز و شکل ظاهری کلمات در زبان فارسی باعث اشتباه گرفتن صداها و کلمات می‌شود.
  2. سختی در درک کلمات استثنا: مانند تفاوت بین «خا» و «خوا». این شباهات حروف املای کلمات را بسیار سخت می‌کند و باعث اختلال خواندن در سنین پایه می‌شود.
  3. جابجایی ترتیب حروف در کلمات پیچیده: مانند «کتابخانه» که به شکل «کتابه‌خانه» به اشتباه نوشته می‌شود.

 

چگونه والدین می‌توانند علائم را شناسایی کنند؟

نقش والدین در شناسایی علائم حیاتی است. پیشنهاد می‌شود والدین موارد چک لیست دهگانه زیر را مد نظر داشته باشند:

  • کندی در خواندن کلمات جدید ناآشنا
  • مشکل در حفظ کردن شعرهای ساده مهدکودک
  • تاخیر در به حرف آمدن
  • عدم تشخیص فضاهای هندسی و ضعف حافظه دیداری
  • اشتباه مکرر در تلفظ
  • اشتباه در هجی کردن کلمات
  • مشکل در توالی حروف و اعداد
  • مشکل در فهم قافیه و ریتم
  • اجتناب از خواندن با صدای بلند و بی‌میلی به کتاب
  • مشکل در نامیدن رنگ‌ها یا اشیا

والدین اگر در خانه مشاهده کردند که کودک میلی به بازی‌های زبانی ندارد و یا داستان‌خوانی برای ایشان مشکل است، حتما باید این نشانه‌ها را جدی بگیرند و در اولین فرصت به متخصص مراجعه کنند.

همچنین تاثیر گفتگوی مستقیم را از خاطر نبرید. کودکان اگر شما را صبور و همدل ببینند، حتما مشکلات خود را در هر زمینه‌ای خصوصا یادگیری، بیان می‌کنند. فقط به هیچ عنوان آن‌ها را سرکوب و ناراحت نکنید.

 

نقش معلمان در شناسایی اختلال خواندن

معلمانی که با کودکان ابتدایی کار می‌کنند، با ویژگی کودکان دارای اختلال خواندن آشنا هستند و علائم این اختلال را به خوبی می‌شناسند. از آنجایی که مدرسه اولین محل تحصیل و شروع یادگیری جدی کودکان است، تشخیص اولیه اختلال یادگیری خواندن معمولا در همین موقع اتفاق می‌افتد.

اشتباهات مکرر در خواندن بلند، عدم هماهنگی بین گفتار و نوشتار و کند خوانی یا توقف زیاد هنگام خواندن برخی از علائمی هستند که توسط معلمان به خوبی درک می‌شوند و باید در زمان مناسب به والدین گزارش داده شوند. 

آزمون‌های پایه‌ای خواندن، بررسی واج‌آگاهی، بازی‌های زبانی و تمرین‌های تشخیص صداها یکی دیگر از ابزارهای معلم‌ها برای تشخیص علائم اختلال خواندن هستند.

 

علائم اختلال خواندن

 

چه زمانی باید به متخصص مراجعه کرد؟

اگر والدین و معلمان علائمی پایدار و شدید مشاهده کنند، مراجعه به متخصص ضروری است. نشانه‌های هشدار شامل:

  • سطح مهارت خواندن پایین‌تر از سن کودک
  • مشکل در یادگیری حروف الفبا حتی با صرف زمان زیاد
  • احساس شکست یا شرمندگی مکرر کودک
  • مشکل در به خاطر سپردن اسم اشیاء

اگر این علائم در کودک خود مشاهده کردید، حتما به گفتاردرمانگر، کاردرمانگر شناختی و یا روان‌شناس کودک و نوجوان حرفه‌ای و با تجربه مراجعه کنید. مراجعه زودهنگام فرآیند درمان را تا حد زیادی جلو می‌انداز و به بهبود افراد کمک می‌کند.

در هر سطح از اختلال و با بالا و پایین شدن شدت علائمی که پیشتر اشاره کردیم، روش‌های تشخیص بیماری متفاوت خواهد شد. گاهی متخصصان از تست‌های روان‌سنجی و شناختی برای تشخیص وجود بیماری استفاده می‌کنند. در این تست‌ها مشکلات شناختی و عصبی رشدی کودک بررسی خواهد شد. آزمون سیاهه خوانی هم تقریبا عملکرد مشابهی دارد توانایی کودک در تلفظ، درک صحیح و به ترتیب حروف کنار هم را نشان می‌دهد.

در نهایت برای اطمینان از عمق بیماری و شدت آن از تصویربرداری مغزی مانند نقشه مغزی لورتا در مراکز تخصصی استفاده می‌شود تا نحوه فعالیت امواج مغزی کودک درک شود. در صورتی که این امواج خارج از الگوی مورد نظر حرکت کنند، با استفاده از برخی بازی‌های رایانه‌ای برای تصحیح آن‌ها استفاده می‌شود.

 

سوالات متداول

  1. آیا کندخوانی همیشه نشانه دیسلکسیا است؟ خیر. کندخوانی گاهی به علل آموزش ضعیف و شرایط محیطی نامناسب است.
  2. چگونه می‌توان دیسلکسیا را از مشکلات بینایی تشخیص داد؟ در دیسلکسیا اختلال در آگاهی واجی و عدم توانایی برای رمزگشایی کلمات وجود دارد در حالی که در مشکلات بینایی ایرادی در در فرآیند پردازش اطلاعات وجود ندارد وتنها نقاط ضعف جسمی باید درمان شوند.
  3. آیا دیسلکسیا در پسران شایع‌تر است؟ تحقیقات علمی دقیق این مسئله را نشان نمی‌دهد، اما معمولا گزارش این اختلال در پسران بیشتر است.
  4. آیا دیسلکسیا با افزایش سن از نظر می‌رود؟ خیر. اما علائم آن با آموزش صحیح و مدیریت کنترل می‌شود.

 

نتیجه گیری

علائم اختلال خواندن نباید نادیده گرفته شود، زیرا این اختلال تنها مرتبط با تحصیل نیست و آینده عاطفی و اجتماعی کودک را تحت تاثیر قرار می‌دهد. آنچه که امروز ثابت شده است این است که هرچقدر درمان و پروسه انجام تمرینات زودتر شروع شود و علائم سریع‌تر مورد توجه قرار بگیرند، احتمال کنترل اختلال بیشتر می‌شود.

به همین دلیل پیشنهاد می‌کنیم اگر حتی چند نشانه کوچک هم در فرزند خود می‌بینید، حتما با متخصصان مشورت کنید و برای افزایش آگاهی، مقالات مرتبط با اختلال خواندن و علائم آن را مطالعه کنید. 

مدت زمان مطالعه: 10 دقیقه

اختلال خواندن در دانش‌آموزان ابتدایی و درمان آن یکی از نگرانی‌های اصلی والدین است که با روش‌های مناسب می‌تواند به طور موثری مدیریت شود؛ لازم به ذکر است که این اختلال نوعی مشکل یادگیری بوده و ارتباطی با میزان هوش کودک ندارد. در واقع با به کارگیری روش‌های مناسب درمان اختلال خواندن می‌توانید آن را به راحتی کنترل و درمان کنید.

 

چرا درمان اختلال خواندن برای آینده کودکان حیاتی است؟

درمان اختلال خواندن به عنوان مهم‌ترین دغدغه خانواده کودکان مبتلا به این بیماری شناخته می‌شود. این بیماری نه تنها مهارت‌های پایه‌ای کودک مانند خواندن و نوشتن را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بلکه تاثیر بسیار زیادی بر روی اعتماد به نفس و روابط اجتماعی او دارد. 

تا چند سال پیش امید زیادی به درمان اختلال یادگیری خواندن وجود نداشت، اما در دنیای امروز و با تحقیقات گسترده علمی صورت گرفته، درمان به‌موقع این اختلال با استفاده از روش‌های بالینی و دوره‌های تخصصی مانند دوره‌های سایت Dr.Plays، نقش مؤثری در بهبود مهارت‌های خواندن و افزایش کیفیت زندگی کودکان دارد.

درمان اختلال خواندن در کودکان

اختلال خواندن دیسلکسیا چیست و چرا درمان آن مهم است؟

اختلال خواندن و یا نارساخوانی به اختلال عصبی شناختی اشاره دارد که از تشخیص و پردازش دقیق اطلاعات دریافتی جلوگیری می‌کند. کودکانی که دچار نارساخوانی هستند، از درک صحیح آواها و دریافت معنی واحد یک کلمه ناتوان هستند.

این کودکان بعضا از سطح هوشی طبیعی و حتی بالایی برخوردار می‌باشند، در نتیجه نباید این بیماری با مشکلاتی مانند کم هوشی و یا مشکلات حسی اشتباه گرفته شود. گاهی برخی از مراجعین با شکایت از عدم بینایی صحیح فرزند به پزشک مراجعه می‌کنند، در حالی که اختلال بصری کودک مرتبط با تشخیص حروف و درک معنادار ارتباط آن‌ها با هم است. 

در همین راستا تشخیص افتراقی پزشک و یا والدین که اولین مربیان کودک هستند، بسیار اهمیت دارد. البته که تشخیص این بیماری نسبت به سایر بیماری‌ها کار بسیار سختی است و تنها متخصصان از عهده آن برمی‌آیند، اما نقش والدین در جدی گرفتن علائم قابل انکار نیست. والدین در صورت مشاهده علائمی مانند سخت یاد گرفتن کلمات یا عدم تشخیص ارتباط آواها با کلمات، در کنار مراجعه به پزشک، باید با مطالعه مقالات اختلال خواندن اطلاعات عمومی خود را در این زمینه افزایش دهد. 

 

علائم اختلال خواندن

مهم‌ترین گام پیش از درمان اختلال خواندن، تشخیص علائم این بیماری است. برخی از علائم ساده اما مهم وجود دارند که اگر مربیان و والدین به سادگی از آ‌ن‌ها گذر نکنند، درمان بیماری را سریع‌تر می‌کند. هر یک از علائم معمولا در سنین خاصی خود را نشان می‌دهد:

  1. علائم مرتبط در سنین پیش دبستانی و دبستان: در این سنین معمولا کودکان در صحبت کردن با سرعت مناسب، یادگیری کلمات جدید، تمییز کلمات با تلفظ و نوشتار مشابه، هجی کردن کلمات و خواندن روان چالش‌های زیادی تجربه می‌کنند.
  2. نشانه‌های رفتاری: برخی از نشانه‌های رفتاری در کودکان وجود دارند که پیش از درمان اختلال خواندن توسط معلم باید بررسی شوند. به طور مثال کودکان دچار نارساخوانی دچار کند خوانی هستند. این کودکان نمی‌توانند با سرعت مناسب مطالعه داشته باشند. از طرفی هجی کردن کلمات جدید و یا آنچه در حافظه دارند، بسیار سخت خواهد بود. در نهایت این کودکان منزوی‌تر شده و از خواندن اجتناب می‌کنند.
  3. ابزارهای تشخیص: خوشبختانه با پیشرفت علم، ابزارهای تشخیص به کمک متخصصان آمده‌اند. در آزمون‌ها سیاهه خوانی توانایی و قدرت کودک در تلفظ مرتبط با کلمه سنجیده می‌شود. همچنین نقشه مغزی لورتا تصویربرداری پیشرفته از فعالیت‌های الکتریکی است که کمک می‌کند منبع مشکلات عصبی شناختی را پیدا کنیم. برای مطالعه بیشتر درباره علائم پنهان و آشکار، بهتر است مقاله علائم اختلال خواندن را مطالعه کنید.

 

 

12 گام کلیدی برای درمان اختلال خواندن

مداخلات گام‌به‌گام اختلال خواندن، با تمرکز بر تشخیص دقیق و برنامه‌ریزی درمانی شخصی‌سازی‌شده، می‌توانند این اختلال را تا حد زیادی کنترل کنند. همانطور که گفتیم، نگرانی درباره درمان کودک خود نداشته باشید. همراه شما هستیم تا با طی کردن 12 گام برای درمان اختلال خواندن، بتوانید این اختلال را تا حد زیادی کنترل کنید.

 

تشخیص دقیق توسط متخصصان

پیشتر هم اشاره کردیم که علائم این بیماری با بسیاری از بیماری‌های مشابه یکسان است. به طور مثال ممکن است فکر کنید بی‌توجهی فرزند به نوشته‌ها به علت بیش فعالی است. در حالی که منبع این دو بیماری کاملا با یکدیگر فرق دارند. یکی از آن‌ها از اشکال مغز در پردازش می‌آید و دیگری مرتبط با تمرکز و توجه کودک است. درنتیجه تشخیص نهایی حتما باید زیر نظر پزشک صورت بگیرد.

 

ایجاد انگیزه در کودک

اعتماد بنفس کودک ناخودآگاه تحت تاثیر آموزش و بازدهی کمتر از هم سن و سال‌ها آسیب می‌بیند. فشار و سرکوب مادر و پدر می‌تواند اعتماد بنفس او را بدتر کند و باعث مشکلات روحی عمیقی در کودک شود. همراهی و صرف زمان بیشتر در این مسیر مسئله‌ای طبیعی است.

 

همکاری والدین و معلمان

معلم و والد کودک باید مستمر به هم درباره روند فرزند و راه درمانی پیش گرفته شده فیدبک بدهند. در این شرایط کارآمدی روش درمانی مشخص می‌شود.

 

 

طراحی برنامه درمانی شخصی سازی شده

درمان اختلال خواندن باید بر اساس شرایط کودک، ضریب هوشی و سلامت جسمانی او طراحی شود. در نتیجه خود کودک باید در مدت زمان زیادی تحت نظر پزشک قرار گرفته باشد. تفاوت‌های فردی در قسمت‌هایی از مسیر عصبی مغز کودکان باعث این بیماری می‌شود و شدت‌های مختلفی هم در پی دارد.

 

استفاده از روش‌های چند حسی

روش اورتون-گلینگهام و روش فرنالد در درمان اختلال خواندن، روش‌های آموزشی چندحسی هستند. در این روش مجموعه‌ای از حواس کودکان به کار گرفته می‌شود تا تجربه متفاوتی از یادگیری حروف و آواها در ایشان شکل بگیرد.

 

تقویت آگاهی واجی

تمرینات صوتی و قافیه‌محور در این مرحله به تقویت رمزگشایی و درک مطلب کمک می‌کنند تا کودکان بتوانند کلمات را بهتر تشخیص دهند. اگر کودکان در تشخیص کلمات با استفاده از آواها مشکل دارند، این تقویت می‌تواند بسیار موثر باشد. تفکیک صداها و تشخیص صداهای مشابه از تمرینات واجی هستند.

 

بازی درمانی خلاقانه

برخی از بازی‌ها که به کودکان در یادگیری کلمات کمک می‌کنند شامل: نقاشی حروف و کلمات و رنگ آمیزی آن‌ها، تکرار قافیه شعرها بعد معلم، ساختن کلمات با آهنربا و یافتن حروف گمشده.

 

بهره گیری از ابزارهای دیجیتال

برخی از اپلیکیشن‌ها هستند که صداها را برای کودکان در دفعات متعدد تکرار می‌کنند. همچنین کتاب‌های صوتی کودکان را با داستان و متن نوشتاری همراه می‌کند.

 

تمرینات خانگی ساده

یک سطح صاف را شن بریزی و از کودکان بخواهید با درگیر کردن حس لامسه، کلماتی که یاد گرفته است را روی شن بنویسد. فلش کارت‌هایی که در یک طرف آوای آن‌ها نوشته شده است و در طرف دیگر شکل نوشتاری کلمات، در مرور و تکرار کلمات بسیار موثر هستند.

 

نظارت و ارزیابی پیشرفت

اگر زیر نظر پزشک درمان را پیش ببرید، به صورت دوره‌ای از کودک تست‌هایی گرفته می‌شود تا میزان پیشرفت مشخص شود.

 

حمایت عاطفی کودک

همانطور که اشاره کردیم، اعتماد بنفش و سلامت روان کودکان در این مسیر معمولا تحت خطر قرار می‌گیرد. مهربانی و حمایت والدین و مربیان می‌تواند استرس ایشان را تا حد زیادی کاهش دهد.

 

استفاده از دوره‌های آموزشی

یکی از دوره‌های نوین و اثربخش در حوزه درمان اختلالات یادگیری، به‌ویژه دیسلکسی، دوره آموزشی Dr.Plays است. این دوره با بهره‌گیری از روش‌های بازی‌درمانی، تمرینات تعاملی و تقویت شناختی، به‌گونه‌ای طراحی شده که کودکان بتوانند بدون فشار، مهارت‌های خواندن، تمرکز، حافظه و دقت خود را بهبود ببخشند.

 

درمان اختلال خواندن در کودکان

 

روش‌های موثر درمانی 

روش‌های درمان اختلال یادگیری خواندن، مانند اورتون-گلینگهام و فرنالد، با توجه به ویژگی‌های شناختی کودک طراحی شده‌اند و در سال‌های اخیر، رویکردهای مختلفی برای درمان اختلال دیسلکسی توسعه یافته‌اند.

  • برنامه آموزشی ساختاریافته (Orton–Gillingham / Fernald): این روش درمان یک روش آموزشی چندحسی است. در این روش ارتباط بین صداها و حروف به کودکان آموزش داده می‌شود. از آنجایی که تعدادی از حواس پنجگانه در این روش درگیر می‌شوند، احتمال یادگیری کودک افزایش خواهد داشت. 
  • فرنالد (Fernald Method): روش فرنالد با تمرکز بر لامسه و تصویرسازی ذهنی، به کودک کمک می‌کند کلمات را از طریق تجسم و تکرار حسی به خاطر بسپارد.
  • بارتون (Barton Reading & Spelling System): رویکردی ساختاریافته و منظم است که به‌ویژه برای والدین و معلمان طراحی شده تا بتوانند گام‌به‌گام مهارت‌های خواندن و املا را به کودک آموزش دهند.

 

10 بازی جذاب برای درمان اختلال خواندن

برای درمان اختلال خواندن و نوشتن راهکارهای زیادی را نام بردیم. در این بخش روی بازی‌ درمانی برای اختلال خواندن تاکید بیشتری خواهیم داشت.

  • نقاشی حروف: از کودکان بخواهید حروفی که سخت متوجه می‌شوند را نقاشی کنند و سپس آن را به هر شکلی که می‌خواهند رنگ‌آمیزی کنند. با این کار تشخیص بصری آن‌ها تقویت می‌شود.
  • ساخت کلمات را آهنربا: درگیر کردن حس لامیه ممکن است روی آموزشی باشد که بر روی کودک موثر است. مرجع بصری و لمسی در یک زمان حیرت انگیز عمل خواهند کرد.
  • جستجوی کلمات: یک روزنامه به کودک بدهید و از او بخواهید کلمات خاصی را پیدا کند. سپس او را تشویق کنید و بازی را سخت‌تر کنید.
  • فلش کارت‌های صوتی: فلش کارت‌هایی که در یک طرف آن‌ها کلمه و طرف دیگر شکل آوایی آن‌ها نوشته شده است، در مرور مستمر و به خاطر سپردن کلمات به کودک کمک می‌کنند.
  • بازی آوایی: اسم دانش آموز را در بین هجاها تکرار کنید و همزمان کف بزنید.
  • کتاب‌های مصور: زمانی که کودکان در تشخیص کلمات به لحاظ آوایی و نوشتاری دچار مشکل می‌شوند، دیدن تصاویر می‌تواند حال آن‌ها را خوب کند.
  • بازی با کاغذهای رنگی: حروفی که کودکان در درک آن‌ها دچار چالش هستند، با رنگ‌های مختلف ترکیب کنید تا یادگیری بهتر صورت بگیرد.
  • یافتن حروف گمشده: اول اسم یک دانش آموز را حذف کنید و آن را صدا کنید. از دیگر کودکان بخواهید حدس بزند شما در حال صدا کردن چه کسی هستید.
  • بازی‌های آنلاین: برخی از بازی‌های آنلاین برای این دانش آموزان طراحی و توسعه داده شده‌اند. بازی باید در محیطی آرام و بدون سر و صدا صورت بگیرد. برای آشنایی بیشتر با این بازی‌ها مقاله بازی درمانی برای اختلال خواندن را مطالعه کنید.

 

نقش معلم در درمان اختلال خواندن

برای درمان اختلال خواندن در دانش آموزان ابتدایی و درمان آن نقش معلم غیر قابل انکار است. علت این اهمیت این است که محیط کلاس نخستین جایی است که کودک با مهارت‌های خواندن و نوشتن روبه‌رو می‌شود. معلم‌ها در محیط کلاس معمولا از ابزارهایی مانند کتاب صوتی و نشانک‌های کلمات استفاده می‌کنند تا از چند بعد مختلف مفاهیم و کلمات را به دانش آموزان آموزش دهند.

همچنین، تخصیص زمان اضافی برای خواندن و نوشتن، فشار روانی کودک را کاهش داده و به او اجازه می‌دهد با سرعت خودش پیش برود. این تمرینات باید بر اساس سطح خود دانش آموز به لحاظ سرعت و سن تنظیم شده باشد. در نهایت رابطه مثبت با معلم به دانش آموز کمک می‌کند تا بتواند اعتماد بنفس خود را تقویت کند و از فرآیند درمان اختلال خواندن توسط معلم ناامید نشود.

 

درمان اختلال خواندن در کودکان

 

چگونه والدین می‌توانند در خانه کمک کنند؟

نقش والدین در مسیر درمان اختلال خواندن تنها به حمایت عاطفی محدود نمی‌شود؛ آن‌ها می‌توانند با اجرای تمرین‌های ساده و هدفمند در خانه، پیشرفت کودک را تسریع کنند. برخی از این کارهای ساده شامل: 

  • نوشتن کلمات روی شن با کاغذهای زبر و درگیری حس لامسه کودکان یا همان رویکرد چندحسی (Multisensory)
  • بازی‌های ساده مثل کلمات هم‌قافیه یا یافتن کلمات مشابه در تابلوها در سفرهای خانوادگی
  • مطالعه‌ی کتاب‌های طنز و مصور با داشتن جذابیت بصری توجه و تمرکز را بالا می‌برند
  • استفاده از اپلیکیشن‌های معتبر مانند QUIZLET برای ایجاد فلش کارت، EXPLAIN EVERYTHING مانند یک تخته سفید برای دانش آموزان و MODMATH که همزمان خواندن و حل مسائل ریاضی را ساده می‌کند.

 

ابزارها و منابع مکمل برای درمان دیسلکسیا

راهکار برای اختلال خواندن تنها به مواردی که بالاتر اشاره کردیم خلاصه نمی‌شوند، برخی دیگر از این ابزارها شامل:

  • کتاب‌های پیشنهادی: 100 گام منظم برای درمان نارساخوانی” نوشته مصطفی تبریزی و کتاب نارساخوانی نوشته ساندار ریف دو تا از بهترین کتاب‌ها در زمینه اختلال خواندن هستند.
  • دوره‌های Dr.Plays: برخی از دوره‌های تخصصی که در سایت‌های معتبر مانند Dr.Plays برگزار می‌شوند، توسط بهترین اساتید طراحی و ضبط شده‌اند. در این دوره‌ها اطلاعات کاملی درباره نوع اختلال، روش‌های درمان و راهکارهای ساده و تخصصی با زبانی ارائه شده‌اند.

 

سوالات متداول

  1. بهترین سن برای شروع درمان دیسلکسیا چیست؟ پیش دبستانی تا اوایل دبستان یعنی بین 5 تا 8 سالگی
  2. آیا بازی درمانی به تنهایی کافی است؟ خیر. اما مکمل بسیار خوبی است. 
  3. چگونه معلمان می‌توانند به دانش‌آموزان دیسلکسیک کمک کنند؟ مدارس می‌توانند با ارائه زمان اضافه در امتحانات، تطبیق محتوای درسی با نیازهای کودک، و استفاده از منابع چندرسانه‌ای، محیطی عادلانه‌تر و حمایتی‌تر برای این دانش‌آموزان فراهم کنند.
  4. چگونه می‌توان پیشرفت کودک را ارزیابی کرد؟ استفاده از ترکیبی از ابزارهای علمی، مشاهده‌های رفتاری و بازخوردهای آموزشی. افزایش اعتماد بنفس کودک در خواندن و یا آزمون‌های استاندارد که هر چند ماه برگزار می‌شوند، نمای دقیقی از تعداد کلمات و جملات صحیح دانش آموزان می‌دهند.

 

نتیجه گیری

درمان دیسلکسی نیازمند ترکیبی از روش‌های علمی، بازی‌محور و حمایت عاطفی است. برخی از روش‌های معروف مانند درمان‌های چند حسی اورتون-گلینگهام یا روش فرنالد با تأکید بر لامسه و تجسم یک برنامه بلند مدت به خانواده‌ها می‌دهند تا بتوانند روند پیشرفت دانش آموز را ارزیابی کنند.

در کنار این روش‌ها، استفاده از بازی‌های آموزشی هدفمند می‌تواند یادگیری را برای کودک جذاب‌تر و ماندگارتر کند. دوره‌های تخصصی Dr.Plays نیز اطلاعات و آگاهی شما را به صورت علمی بالا می‌برد و راهکارهای خانگی و البته پزشکی بسیار خوبی متناسب با فرهنگ تربیتی ایران ارائه می‌کند.

در نهایت، مطالعه مقالات علمی به‌روز و معتبر درباره اختلال خواندن می‌تواند درک عمیق‌تری از ماهیت دیسلکسی و مسیرهای درمانی آن ایجاد کند.

مدت زمان مطالعه: 13 دقیقه

کودکان، مثل گل‌های ظریف باغ زندگی، پر از امید و زیبایی‌اند. اما حیف که گاهی چالش‌هایی مثل اختلال در خواندن، مسیر یادگیری‌شان را ناهموار می‌کند. شناخت انواع اختلال خواندن درهای موفقیت تحصیلی و اعتمادبه‌نفس را به روی آن‌ها باز می‌کند. شناسایی زودهنگام اختلالات خواندن در کودکان از افت تحصیلی جلوگیری می‌کند و جلوی سرخوردگی و مشکلات عاطفی را می‌گیرد. والدین، معلمان و متخصصان می‌توانند با آگاهی از انواع اختلال یادگیری خواندن، به کودکان کمک کنند تا با حس خوب بخوانند و یاد بگیرند. در این مطلب، با طبقه‌بندی اختلالات خواندن و راهکارهای قطعی برای غلبه بر آن‌ها آشنا می‌شوید.

اختلال خواندن چیست؟ نگاهی ساده به یک چالش بزرگ

اختلال خواندن، یا همان نارساخوانی (دیسلکسی)، مثل یک پازل پیچیده است که خواندن روان و دقیق را برای کودک دشوار می‌کند. این مشکل ربطی به هوش کودک ندارد؛ بلکه به نحوه پردازش اطلاعات در مغز مربوط است. اختلال خواندن مغزی، ریشه در تفاوت‌های عصبی دارد و می‌تواند از عوامل ژنتیکی، محیطی یا شناختی سرچشمه بگیرد. آمارها نشان می‌دهند که اختلالات خواندن در کودکان در ایران و جهان شایع‌اند و نیاز به توجه ویژه دارند.

جالب است بدانید که تفاوت اختلال خواندن با اختلال زبان  دو مسئله کاملا جداگانه هستند. اختلال زبان به مشکلات درک و بیان واژگان مربوط می‌شود، اما اختلال در خواندن، روی توانایی خواندن متون تمرکز دارد. گاهی هم این دو با هم همراه می‌شوند و چالش را پیچیده‌تر می‌کنند. اختلال خواندن و پردازش دیداری نیز ارتباطی تنگاتنگ دارند، اما هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند.

نارساخوانی و اختلال یادگیری

طبقه‌بندی اختلالات خواندن: نقشه‌ای برای شناخت چالش‌ها

انواع اختلال خواندن مثل رنگ‌های مختلف یک طیف‌اند که هرکدام چالش‌های خاص خود را دارند. بیایید این نقشه را با هم کشف کنیم:

  • نارساخوانی (دیسلکسیا): شایع‌ترین نوع اختلال خواندن که با اختلال در رمزگشایی واژه‌ها همراه است. کودکان در تبدیل حروف به صداها و ساخت کلمات دچار مشکل می‌شوند.
  • مشکلات درک متن: گاهی کودک کلمات را می‌خواند، اما معنای متن برایش مثل یک معما باقی می‌ماند.
  • مشکل در ترکیب صداها: در این حالت، کنار هم گذاشتن صداها برای ساختن کلمه، مثل قطعات یک پازل سخت است.
  • اختلال ادراکی-حرکتی: هماهنگی چشم و دست برای دنبال کردن خطوط متن یا تمرکز روی کلمات به هم می‌ریزد.
  • خواندن با مکث‌های طولانی: این نشانه، مثل قدم زدن آهسته در مسیر خواندن، نشان‌دهنده تلاش زیاد کودک برای رمزگشایی است.

 

انواع نارساخوانی: شایع‌ترین چالش خواندن

نارساخوانی، مثل یک مهمان ناخوانده، خواندن را برای کودک سخت می‌کند. این اختلال خواندن عصبی می‌تواند ریشه در ژنتیک یا تفاوت‌های مغزی داشته باشد. انواع نارساخوانی شامل موارد زیر است:

  • نارساخوانی فونولوژیک: کودک در تشخیص و دستکاری صداها (واج‌ها) مشکل دارد و پردازش نادرست نشانه‌های نوشتاری باعث سردرگمی او می‌شود.
  • نارساخوانی سطحی: کودک کلمات آشنا را به‌صورت کلی تشخیص نمی‌دهد و به خواندن کلمه به کلمه وابسته است.
  • نارساخوانی ترکیبی: ترکیبی از مشکلات فونولوژیک و سطحی که خواندن را پیچیده‌تر می‌کند.
  • نقش نامگذاری سریع (RAN): سرعت پایین در نامگذاری اشیاء یا رنگ‌ها می‌تواند نشانه‌ای از نارساخوانی باشد. خواندن با مکث‌های طولانی هم یکی از نشانه‌های بارز این اختلال است.

 

نشانه‌های نارساخوانی در سنین مختلف

اختلالات خواندن در کودکان در هر سنی چهره متفاوتی دارند. در پیش‌دبستانی، ممکن است کودک در یادگیری حروف یا گفتار تاخیر داشته باشد و از کتاب خواندن فراری باشد. در دبستان، مشکلات درک متن، دیکته ضعیف یا دشواری در تشخیص صداها خودش را نشان می‌دهد. در نوجوانی، این چالش‌ها می‌توانند به افت تحصیلی و کاهش اعتمادبه‌نفس منجر شوند. علل این مشکلات متنوع‌اند؛ از ژنتیک گرفته تا اختلال خواندن عصبی که پردازش زبانی مغز را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

اختلال خواندن و نوشتن

ابزارهای تشخیص نارساخوانی

تشخیص انواع اختلال خواندن مثل پیدا کردن سرنخ در یک معما نیاز به ابزارهای دقیق دارد. آزمون‌های روان‌شناختی و ارزیابی‌های تخصصی خواندن، مثل بررسی سرعت و دقت خواندن یا مهارت‌های املایی، تصویر روشنی از مشکل ارائه می‌دهند. بازی‌های درمانی برای تقویت آگاهی واجی از ابزارهای مدرن این مسیر هستند.

اختلال خواندن و پردازش دیداری: وقتی چشم و مغز هماهنگ نیستند

اختلال خواندن و پردازش دیداری مثل یک لنز نافوکوس عمل می‌کند. کودک ممکن است حروف مشابه (مثل “ب” و “پ”) را اشتباه بگیرد، خطوط متن را گم کند یا حروف را برعکس ببیند. این مشکلات از عدم هماهنگی چشم و مغز سرچشمه می‌گیرند. تست‌های ادراک بصری و تمرین‌های تعاملی، مثل بازی‌های تقویت هماهنگی چشم و دست، می‌توانند این چالش را برطرف کنند.

اختلال در رمزگشایی واژه‌ها: وقتی حروف به صدا تبدیل نمی‌شوند

اختلال در رمزگشایی واژه‌ها مثل گیر کردن در اولین پله خواندن است. کودک نمی‌تواند حروف را به صداها وصل کند یا صداها را برای ساخت کلمه ترکیب کند. ضعف پردازش شنیداری در خواندن و مشکلات حافظه کوتاه‌مدت، این فرآیند را سخت‌تر می‌کنند. تست‌های رمزگشایی و آواشناسی، همراه با تمرین‌های آواشناختی مثل شناسایی صداهای کلمات، می‌توانند این مهارت را تقویت کنند.

تمرین‌های آواشناختی و بازی‌های شنیداری

رمزگشایی، قلب خواندن است. مشکل در ترکیب صداها می‌تواند خواندن را به یک چالش بزرگ تبدیل کند. بازی‌های آواشناختی، مثل تشخیص صداهای ابتدایی کلمات یا ساخت کلمات قافیه‌دار، به کودکان کمک می‌کنند تا صداها را بهتر بشناسند. بازی‌های تقویت حافظه شنیداری، مثل تکرار دنباله کلمات، حافظه کاری را تقویت کرده و خواندن را روان‌تر می‌کنند.

تعریف اختلال خواندن

مشکلات درک متن: وقتی معنا گم می‌شود

خواندن فقط کنار هم گذاشتن کلمات نیست؛ فهمیدن داستان پشت آن‌هاست. مشکلات درک متن باعث می‌شود کودک نتواند ایده اصلی متن را پیدا کند یا به سوالات پاسخ دهد. این مشکل به ضعف در استدلال یا حافظه کاری برمی‌گردد. استراتژی‌های خواندن فعال و بازی‌های شناختی، مثل پازل‌های داستانی، می‌توانند درک متن را تقویت کنند.

اختلال ادراکی-حرکتی: وقتی حرکت و خواندن هماهنگ نیستند

اختلال ادراکی-حرکتی مثل رقص ناهماهنگ چشم و دست است. کودک ممکن است در دنبال کردن خطوط متن یا نوشتن همزمان با خواندن مشکل داشته باشد. بازی‌های ادراکی-حرکتی، مثل پرتاب توپ به حروف یا نقاشی تعاملی، هماهنگی را بهبود می‌بخشند.

تفاوت اختلال خواندن با اختلال زبان: دو مسیر متفاوت

تفاوت اختلال خواندن با اختلال زبان مثل تفاوت نقاشی و شعر است. اختلال زبان به مشکلات واژگان و گرامر مربوط می‌شود، اما اختلال در خواندن روی خواندن متون تمرکز دارد. کودکی با اختلال زبان ممکن است در فهم جملات پیچیده مشکل داشته باشد، در حالی که کودکی با نارساخوانی در رمزگشایی کلمات گیر می‌کند. آزمون‌های زبان‌شناسی و خواندن، این تفاوت‌ها را روشن می‌کنند.

اختلال خواندن چیست

ابزارهای تشخیصی: کلید موفقیت

ابزارهای تشخیصی مثل چراغی در تاریکی، مسیر را روشن می‌کنند. آزمون‌های روان‌سنجی، ارزیابی‌های خواندن و فناوری‌های نوین مثل نوروفیدبک، به شناسایی دقیق انواع اختلال خواندن کمک می‌کنند. تشخیص زودهنگام، اعتمادبه‌نفس کودک را حفظ کرده و از مشکلات تحصیلی جلوگیری می‌کند.

بازی‌های درمانی: یادگیری با لبخند

بازی‌های درمانی، مثل یک جادوی شاد، اختلالات خواندن در کودکان را به فرصتی برای رشد تبدیل می‌کنند. این بازی‌ها انگیزه کودک را بالا می‌برند، یادگیری را لذت‌بخش می‌کنند و مهارت‌های شناختی را تقویت می‌کنند. بازی‌های فونولوژیک، مثل کارت‌های قافیه‌دار، آگاهی واجی را بهبود می‌بخشند. بازی‌های بصری، پردازش نادرست نشانه‌های نوشتاری را اصلاح می‌کنند. بازی‌های شناختی هم حافظه و تمرکز را تقویت می‌کنند. ترکیب این بازی‌ها با آموزش‌های تخصصی در خانه و مدرسه، معجزه می‌کند.

راهنمای والدین و معلمان

والدین عزیز! با دیدن علائمی مثل مشکل در تشخیص حروف یا خواندن با مکث‌های طولانی، هوشیار باشید. با تشویق و ایجاد فضایی آرام، اعتمادبه‌نفس کودک را تقویت کنید. معلمان می‌توانند با بازی‌های آموزشی و همکاری با متخصصان، یادگیری را جذاب کنند. اپلیکیشن‌های تعاملی و کتاب‌های مناسب، ابزارهای مفیدی برای خانه هستند.

نتیجه‌گیری

انواع اختلال خواندن، از نارساخوانی تا مشکلات درک متن، چالش‌هایی هستند که با تشخیص زودهنگام و راهکارهای خلاقانه، قابل مدیریت‌اند. بازی‌های درمانی، آموزش‌های تخصصی و حمایت والدین و معلمان، کلید شکوفایی استعدادهای کودکان است. با مشورت متخصصان و استفاده از منابع معتبر، می‌توانید به کودکتان کمک کنید تا با اعتمادبه‌نفس بخواند و بدرخشد.

مدت زمان مطالعه: 7 دقیقه

بر اساس تحقیقات صورت گرفته در زمینه رشد و تربیت مهارت‌های کودکان دست ورزی به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل توسعه حرکتی شناخته شده است. برای کودکان، دست‌ها وسیله درک و کشف دنیای اطراف می‌باشند؛ از گرفتن اسباب بازی تا برداشتن وسایل از روی زمین و حتی نقاشی کشیدن، همگی به شناخت بیشتر کودک از محیط اطراف کمک می‌کنند. 

دستورزی یا همان حرکات ظریف به کمک دست‌ها، وظیفه مهمی در ساخت توانایی‌های پایه بچه‌ها دارند. شناخت ذهنی، عاطفی و حرکتی کودکان تا حد زیادی به درست پشت سر گذاشتن این مرحله بستگی دارد. به همین خاطر در این مقاله درباره تاثیرات دست ورزی بر رشد کودک و روش‌های تقویت آن صحبت خواهیم کرد.

 

دستورزی چیست

 

دست ورزی چیست؟

تصور کنید که کودک می‌خواهد مدادی را بردارد و شروع به کشیدن نقاشی کند. در این حالت تمام حرکاتی که توسط دستان و انگشتان کودک دلبندمان انجام می‌شوند، به عنوان  مهارت‌های حرکتی ظریف یا همان دست ورزی شناخته می‌شوند. 

تمام کارهای روزمره که به هماهنگی انگشتان و دست‌ها نیاز دارند، جزء مهارت دست ورزی شناخته می‌شوند. نوشتن، نخ کردن، بریدن، نقاشی کشیدن، بستن بند کفش یا حتی بستن دکمه لباس مثال‌هایی از مهارت دست ورزی هستند.

برخلاف مهارت‌های حرکتی ظریف، برخی حرکات درشت نیز وجود دارند که بیشتر عضلات و استخوان‌های کودکان را هدف می‌گیرند. راه رفتن، دویدن، خزیدن و غلت زدن برخی از مهارت‌های حرکتی درشت هستند که انگشتان و مچ دست را معمولا درگیر نمی‌کنند.

 

تاثیر بر رشد حرکتی کودکان

هدف از انجام فعالیت‌های دست ورزی، تقویت عضلات دست و انگشتان است. انجام فعالیت‌هایی مانند خمیر بازی، قیچی کردن کاغذ و یا ورق زدن کتاب، همگی باعث افزایش قدرت کودک و تقویت عضلات دست ایشان می‌شوند.

یکی دیگر از اهداف دست ورزی، بهبود هماهنگی چشم و دست کودکان است. از طریق انجام تمرینات مرتبط با دست ورزی، کودک یاد می‌گیرد آنچه را که با دست لمس می‌کند، با چشم دنبال کند. هماهنگی چشم و دست مهارت پایه‌ای است در ادامه به برداشت قاشق یا حتی مسواک زدن کودک کمک خواهد کرد.

در نهایت اگر کودک به اندازه کافی تمرین داشته باشد، دقت و کنترل بالاتری در حرکات پیدا می‌کند. کنترل حرکتی از مهم‌ترین مهارت‌هایی است که کودکان بین 2 تا 7 سال باید بدست بیاورند.

 

اهداف دست ورزی

 

نقش دست ورزی در توسعه شناختی و یادگیری

یکی دیگر از فواید استفاده از ابزار دستورزی، رشد شناختی کودک است. این فعالیت‌ها تنها در افزایش قدرت فیزیکی کودکان موثر نیستند بلکه در رشد مغز هم نقش مهمی ایفا می‌کنند. 

همانطور که می‌دانید با انجام هر فعالیت یا مسیر عصبی جدیدی در مغز بوجود می‌آید و یا اینکه مسیرهای موجود در زمینه حل مسئله، تفکر منطقی و تمرکز تقویت می‌شوند. نهایتا تمرکز بر رشد این مهارت‌ها باعث توسعه شناختی و یادگیری کودکان خواهد شد.

وقتی که به کودکان برای هماهنگی دست و انگشتان تاکید می‌شود، در طی زمان تمرکز، دقت و توجه آن‌ها پیشرفت می‌کند. پس در محیط‌های آموزشی این روش برای پرورش تمرکز کودکان موثر واقع می‌شود.

در نهایت یکی دیگر از ابعاد شناختی که در این سن باید تا حدی رشد پیدا کنند، بحث حل مسئله و پشتکار است. زمانی که کودک در انجام حرکات ظریف و هماهنگی دست و انگشت با چالش روبه‌رو می‌شود، سراغ راهکارهای خلاقانه می‌رود که برای او بسیار کاربردی است.

 

دست ورزی و رشد اجتماعی-عاطفی کودک

نکته مثبت درباره فعالیت‌های دست ورزی، تاثیری است که بر رشد اجتماعی و عاطفی کودک می‌گذارند. این فعالیت‌ها ذاتا به گونه‌ای هستند که  حس استقلال و اعتماد بنفس را در کودک تقویت می‌کنند. شرایطی را تصور کنید که کودک برگه‌ای را که روی آن نقاشی کشیده است را از دفتر جدا کرده و به دیگران نشان می‌دهد. در این موقعیت کودک حس می‌کند که می‌تواند به تنهایی از پس کارهای خود بربیاد.

معمولا در محیط‌های آموزشی مانند مهد کودک‌ها یا حتی جمع‌های فامیلی، کودکان به صورت گروهی کار دستی درست می‌کنند یا با خمیر بازی شهر می‌سازند. این بازی‌ها مفاهیم اجتماعی عمیقی مانند نوبت‌گیری، همکاری و گفت‌وگو را به صورت غیر مستقیم در ذهن کودک نهادینه می‌کنند.

شاید فکر کنید که مهارت‌های حرکتی ظریف تاثیر چندانی بر تخلیه هیجانات کودکان ندارند اما اشتباه می‌کنید. تحقیقات نشان داده‌اند که برخی از حرکات دست‌ورزی مانند فشار دادن خمیر بازی و یا تلاش برای حرکت دادن برخی از اسباب بازی‌ها، باعث تخلیه مثبت هیجان و بروز احساسات درونی در کودکان می‌شوند.

 

مهارت های حرکتی ظریف

 

زمان مناسب برای شروع تقویت دست ورزی

پزشکان اشاره می‌کنند که فرآیند تقویت عضلات دست و مهارت‌های حرکتی ظریف از همان ابتدای تولد و 2 ماهگی آغاز می‌شود و بهترین زمان رشد آن تا 6 سالگی است. 

در زمان نوزادی کودک اولین تلاش‌ها را برای در دست گرفتن و یا فشار دادن جغجغه و آویزهای بالای تخت را از خود نشان می‌دهد. گرفتن وسیله، پرتاب کردن و فشار دادن آن‌ها به تقویت عضلات دست کمک می‌کند.

از سن 2 تا 5 سالگی دامنه این حرکات بیشتر می‌شود و والدین با فراهم کردن بازی‌های مناسب برای رشد این مهارت، می‌توانند موثر واقع شوند. در بازه زمانی کودکی تا ورود به پیش دبستانی، سرگرمی‌هایی مانند چیدن پازل، بازی کردن با گل، کار با قیچی مخصوص کودکان و البته نقاشی کشیدن به تقویت مهارت کمک خواهد کرد.

اگر کودکی دارید که در بازی سنی 2 تا 7 سال قرار دارد و درباره مهارت‌های ظریف او اطمینان ندارید، بهتر است نشانه‌های زیر را در کودک چک کنید و در صورت وجود هر کدام با پزشک مرتبط مشورت کنید و کودک را مشغول ابزارهای دست‌ورزی کنید:

  • ناتوانی در گرفتن مداد یا قاشق
  • بی‌علاقگی به رنگ‌آمیزی یا بریدن با قیچی
  • خستگی زودهنگام حین فعالیت‌های دستی
  • انجام کند یا نامرتب فعالیت‌های روزمره مثل بستن زیپ

 

نقش والدین و مربیان در تقویت دست ورزی

والدین و مربیان مهد کودک نقش بزرگی در تقویت عضلات دست و انگشتان کودک بازی می‌کنند. مهم‌ترین نقش بزرگ‌ترها آماده کردن محیط و ایجاد بستر برای بازی است. محیط کودکان باید امن و غنی از اسباب بازی‌هایی باشد که در عین سرگرم کننده بودن، عضلات کودکان را تقویت بکنند.

والدین باید اجازه استقلال در فعالیت‌های روزمره را به فرزندان بدهند و از ابزار محبت با انجام دادن کارهای شخصی آن‌ها پرهیز کنند. اجازه بدهید فرزندان خودشان لباس بپوشند و با چند بار بالا و پایین بستن دکمه‌ها، هماهنگی بین چشم و دست را یاد بگیرند. 

در مهد کودک مربیان کودکان را به سمت انجام بازی‌هایی مانند نقاشی کشیدن یا کامل کردن پازل هدایت می‌کنند. بهتر است والدین هم در طول روز زمانی را اختصاص به انجام مهارت‌های دست ورزی بدهند. بازی کردن با گل، نقاشی همراه با کودک و درست کردن کاردستی مثال‌هایی از بازی‌های مورد علاقه کودکان هستند.

در تمام طول بازی این مسئله را در خاطر داشته باشید که کودکان از تشویق انگیزه زیادی دریافت می‌کنند. لذا این مورد را از ایشان دریغ نکنید و اجازه دهید از حضور و تشویق شما اطمینان خاطر داشته باشند.

 

چطور دست ورزی را در کودکان تقویت کنیم؟

تجربه فرزندپروری با تمام آموزش‌هایی که به صورت یکسان به مادران و مربیان داده می‌شوند، همیشه یونیک و خاص است. درنتیجه هر مادری در این مسیر ممکن است تجربه جدید و جالبی داشته باشد که به اشتراک گذاشتن آن شاید انگیزه و راهکاری باشد برای دیگر افرادی که شرایط مشابه دارند. پس حتما تجربیات خود را در بخش نظرات با ما به اشتراک بذارید.

اما سوالی که در نهایت بسیار پرسیده می‌شود این است که چطور دستورزی را در کودکان تقویت کنیم؟ برای پاسخ به این سوال در ادامه 11 راهکار طلایی برای تقویت عضلات دست کودکان آورده‌ایم:

  1. خمیر بازی و ساختن از روی الگوها
  2. حل کردن پازل و جورچین
  3. تلاش برای نقاشی و رنگ‌آمیزی مرتب
  4. استفاده از انبر برای در دست گرفتن اسباب بازی‌ها
  5. انجام ماز و غلتاندن انواع توپ و تیله بر روی سطوح
  6. گل بازی کردن و سفالگری
  7. نخ کردن مهره
  8.  بازی با گیره‌های لباس، اسفنج و قطره‌چکان
  9. بازی با ساختنی‌ها و لگو
  10. کاردستی ساختن با استفاده از قیچی و ساختن اوریگامی ساده
  11. باز و بسته کردن درب ظرف‌های کوچک

تیم دکتر بازی‌ها همچنین دوره‌های خوبی برای تقویت مهارت‌های دست ورزی کودکان شما ترتیب دیده است. این دوره‌ها که مخصوص والدین و متخصصین طراحی شده شامل راه‌هایی برای بازی سازی و کار با کودک برای تقویت این مهارت مهم و کلیدی است. یکی از این دوره‌ها دوره دست ورزی 4 تا 7 سال است که شما می‌توانید آن را تهیه کنید و از مزایای آن بهره مند شوید.

 

نتیجه‌گیری

دست ورزی تنها ابزاری برای ارتقاء دامنه فعالیت‌های فیزیکی کودکان نیست. کودکان با انجام فعالیت‌های دست ورزی، رشد اجتماعی و عاطفی زیادی تجربه می‌کنند. با تقویت این مهارت ساده ولی مهم، کودکانی مستقل، خلاق، متمرکز و آماده برای ورود به مدرسه تربیت می‌شوند.

اگر والدین و یا مربی کودکان بین 2 الی 7 سال هستید، همین حالا درباره مهارت دست ورزی در سایت‌های معتبر مطالعه کنید و ابزارهای پیشنهادی را در بخشی از برنامه روزانه ایشان قرار دهید. برای ایده‌های بیشتر می‌توانید مقالات مهارت‌های دست‌ورزی در کودکان و بازی‌های تقویت‌کننده دست‌ورزی را مطالعه کنید و از راهکارهای عملی با توجه به شخصیت فرزندان بهره‌مند شوید.

مدت زمان مطالعه: 8 دقیقه

برای جستجو تایپ کرده و Enter را بزنید